M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

Xalqaro turizm jamiyati (XTJ) 
- «Tabiiy hududlarga 
ma‘suliyat bilan sayohat qilish natijasida tabiatni muhofaza etishni 
ta‘minlaydi va mahalliy xalqning turmush darajasini yaxshilaydi», 
degan g‗oyani ilgari suradi.
Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi 
- «Ekologik turizm 
yoki ekoturizm - tabiat muhitiga nisbatan ma‘suliyat bilan sayohat 
qilish, tabiat hududlariga ziyon etkazmagan holda, hamda tabiatning 
betakror, jalb etuvchi joylaridan zavq olish maqsadida tabiatni 
muhofaza qilgan holda tabiat rivojiga ko‗maklashadi, atrof-muhitga 
katta yuk bermaydi. Mahalliy xalqning ijtimoiy-iqtisodiy sharoitini 
faollashtiradi va shu faoliyatdan ularning imtiyozlar olishini 
ta‘minlaydi», deb hisoblaydi.
Ekoturizmning mohiyati va mazmuni haqida «Tabiatni 
muhofaza qilish xalqaro ittifoqi», «Xalqaro turizm jamiyati», 
«Yovvoyi tabiat umumjahon jamg‗armasi» va boshqa ko‗plab 
xalqaro tashkilotlar Butunjahon turizm tashkilotining ekoturizm 
haqidagi ta‘rifini qabul qilishdi.
Yuqorida ekoturizmning ob‘ekti va predmeti to‗g‗risidagi 
ta‘riflardan ko‗rinib turibdiki, ekologik turizm o‗tgan asrning 
ohirlaridan boshlab jahon turizmi industriyasiga asta-sekinlik bilan 
kirib keldi. Hozirgi kunga kelib, ekoturizm jahonda jadal sur‘atlarda 
rivojlanib borayotgan iqtisodiyot sohalaridan biriga aylandi. 
O`zbekistonda ekoturizmning rivojlanishi, nafaqat ma‘naviy, ilm-
fan, madaniyat, ma‘rifat tabiatni muhofaza qilish, ekoturistlarni 
tabiatimizga jalb etish, noyob hayvonot olamini saqlash va 
ko‗paytirish muammolarni hal qilishga, balki shu bilan birga 
iqtisodiy masalalarni-mahalliy xalqning ijtimoiy-iqtisodiy sharoitini 
yaxshilash, ularni yangi ish joylari bilan ta‘minlash hamda 
vatanimizning iqtisodiyotini o‗sishiga katta xissa qo‗shadi.
O`zbekiston Markaziy Osiyo davlatlarining o‗rtasida, ekoturizmning 
rivojlanishi uchun qulay bo‗lgan transport chorraxasida 
joylashganligi ham ekologik turizmni rivojlantirishda ko‗plab 
salohiyatli imkoniyatlarni yaratadi.
Ekoturizm tabiiy resurslaridan oqilona foydalanish xorijiy 
sayyohlarni landshaft, hayvonot va nabobat dunyosiga boy va 
betakror tabiati bilan tanishtirish, xalqlar o‗rtasida do‗stlik 

---

40 
rishtalarini bog‗lash, mamlakatlar va turli xalqlarning bir-birini 
atroflicha bilishga imkon beradi. Shu bilan birga O`zbekiston 
hududida yo‗qolib ketish arafasida turgan noyob hayvonot va 
nabobat dunyosini saqlash va ko‗paytirish maqsadlarida 
qo‗riqxonalar tarkibida va atrofida jahon talablariga javob 
beriladigan milliy tabiiy bog‗larni yaratish loyihalarini ishlab 
chiqish, ularni amalga oshirish orqali muhofaza qilinadigan 
hududlarda ekoturizm ob‘ektlarining moddiy-texnika bazasini 
yaratish uchun «Davlat ekoturizm dastur»larini ishlab chiqish zarur 
bo‗ladi.
Dunyo hamjamiyatiga xizmat qiluvchi yuqoridagi xalqaro 
markazlarning o‗z oldiga qo‗ygan maqsadlari har xil bo‗lsada, 
ekoturizmning o‗rnini belgilashdagi xulosalari deyarli bir xil. 
Chunki, ekoturizmni targ‗ib qilayotgan tashkilotlarning ish tartibi, 
maqsadlari doimo biri-birini to‗ldiradi. Dastlabki ikki xalqaro 
jamiyat tabiatdan turistik maqsadlarda foydalanish tarafdori, keyingi 
xalqaro tashkilot esa tabiatni muhofaza qilish bilan mashg‗ul.
Bu xalqaro tashkilotlar ekoturizmni bir xil ma‘noda ta‘riflar 
ekan ekoturizmda tabiat ham muhofaza qilinadi ham uning 
resurslaridan inson foydalanadi. Ekoturizmning xaqiqiy muxlislari 
o‗zining yangi tabiat go‗shalariga sayohati vaqtida «tabiat - jamiyat 
do‗stligi, bardamligi» munosabatlarini ko‗rishni xoxlaydi». 
Umumiy fikrlarni jamlab tahlil qilganimizda ekoturizm tabiat 
qo‗ynida bo‗lishdir. Ekoturizm bilan tabiatshunoslik va tabiatni 
muhofaza qilishning qo‗shilib ketgani ekoturizmni rivojlantirishga 
ilmiy-amaliy me‘yorlardan ko‗proq e‘tibor berilayotganligidadir, 
deb tushunish to‗g‗ri bo‗ladi.
O`zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom 
Karimov Singapur Respublikasiga Davlat tashrifi arafasida shu 
mamlakatning markaziy nashrlaridan biri muxbirining savollariga 
bergan javoblarida O`zbekistonda ekologik turizmning katta 
salohiyatga ega ekanligini ta‘kidlagan holda, bu yo‗nalishda olib 
borilayotgan ishlar xaqida quyidagilarni keltiradi -