XULOSA VA TAKLIFLAR Respublikamizda olib borilayotgan mustaqil iqtisodiy siyosat xalqimiz uchun taraqqiyotning yangi qirralarini ochib bermoqda. Yaqin-yaqinlarda tasavvur qila olmagan hodisalarimiz hozirgi kunda odatiy bir voqealikka aylanib bormoqda. Bular jumlasiga mamlakatimiz davlat moliyasining markaziy bo‘g‘inida tub o‘zgarishlarni amalga oshirilishini yorqin misol qilib ko‘rsatsa bo‘ladi. Barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish orqali mamlakat aholisining turmush farovonligi va milliy ishlab chiqarishning samaradorligini to‘xtovsiz oshirib borish, respublikaga chet el investitsiyalarini jalb qilish uchun qulay shart-sharoitlarni vujudga keltirish, mamlakatning eksport salohiyatini oshirish hamda uning xalqaro moliya-byudjet-soliq munosabatlarida teng mavqeini ta'minlash kabi dolzarb muammolarnib muvaffaqiyatli hal qilish, ham byudjet siyosatini takomillashtirish va byudjet tizimini rivojlantirishga bog‘liqdir. Binobarin, har qanday mamlakatda oqilona yuritilgan byudjet siyosati mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishga xizmat qiladigan byudjet-soliq tizimining takomillashuviga olib keladi. Davlat byudjeti davlatning yirik markazlashgan pul fondi bo‘lib, uning milliy daromadni qayta taqsimlashdagi rolining oshishi davlatning umumijtimoiy va umumiqtisodiy xarajatlari hajmining oshib borayotganligi bilan izohlanadi. Bitiruv malakaviy ishidan quyidagicha xulosalarga kelish mumkin.
davlat byudjeti daromadlarining qay tarzda va qay darajada shakllanganligi uning jamiyat hayotidagi rolini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Shu boisdan ham davlat byudjetining daromad bazasini mustahkamlash masalasi hozirgi kunning dolzarb masalalaridan biri bo’lib daromadlar bazasini oshirish uchun mavjud imkoniyatlarini ishlatish;
O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti daromadlarini tahlil qilish natijalari hozirgi davrda egri soliqlar bo‘yicha tushum summasi byudjet daromadlarining tarkibida nisbatan yuqori salmoqni egallashini ko‘rsatdi. Buning asosiy sababi shundaki, egri soliqlar sof fiskallik xarakteriga ega bo‘lib, mahsulotlarning bahosida hisobga olinganligin sababli to‘g‘ri soliqlarga nisbatan barqaror tushumga egadir;
O‘zbekistondagi moliya-soliq tizimining xarakterli xususiyatlari sifatida quyidagilarni ajratish mumkin:
– hukumat ijtimoiy-iqtisodiy va byudjet-soliq siyosatining o‘zaro bog‘langanligi va bir-birini to‘ldirishi;
– byudjet-soliq siyosatining makroiqtisodiy barqarorlik vaiqtisodiy yuksalishni rag‘batlantirishga erishish hamda uni mustahkamlashga yo‘naltirish;
– soliq yig‘imini oqilona usulda tashkil etish va soliqlarning rag‘batlantiruvchi rolini ta'minlash;
– byudjet xarajatlarini ijtimoiy maqsadlarga yo‘naltirish.
– byudjet-soliq siyosati mamlakat moliya tizimi samarali faoliyatining garovi hisoblanadi. Mavjud moliyaviy resurslardan oqilona foydalanish, ularni to‘g‘ri yo‘naltirish, samaradorligini oshirish, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlashda byudjet-soliq munosabatlarining qanday asosga tayanayotganligi juda muhimdir. Byudjet-soliq siyosatining yaxlitligiga erishish mamlakatda makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlashga, samarali byudjet siyosatini yuritishga, aholi turmush darajasini yaxshilashga xizmat qiladi;
O‘zbekistondagi moliya-soliq tizimining xarakterli xususiyatlari sifatida quyidagilarni ajratish mumkin:
– hukumat ijtimoiy-iqtisodiy va byudjet-soliq siyosatining o‘zaro bog‘langanligi va bir-birini to‘ldirishi;
– byudjet-soliq siyosatining makroiqtisodiy barqarorlik vaiqtisodiy yuksalishni rag‘batlantirishga erishish hamda uni mustahkamlashga yo‘naltirish;
– soliq yig‘imini oqilona usulda tashkil etish va soliqlarning rag‘batlantiruvchi rolini ta'minlash;
– byudjet xarajatlarini ijtimoiy maqsadlarga yo‘naltirish.
– byudjet-soliq siyosati mamlakat moliya tizimi samarali faoliyatining garovi hisoblanadi. Mavjud moliyaviy resurslardan oqilona foydalanish, ularni to‘g‘ri yo‘naltirish, samaradorligini oshirish, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotni ta’minlashda byudjet-soliq munosabatlarining qanday asosga tayanayotganligi juda muhimdir. Byudjet-soliq siyosatining yaxlitligiga erishish mamlakatda makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlashga, samarali byudjet siyosatini yuritishga, aholi turmush darajasini yaxshilashga xizmat qiladi.
