Маълум буюртмачи ва бозорга йўналтирилган комплекс, ташкилий технологик тизимларни тахлил килиш



Download 70 Kb.
bet4/4
Sana09.04.2022
Hajmi70 Kb.
#538899
1   2   3   4
Bog'liq
1.2. Инновацион

Инновацион жараëн - бу техник-иктисодий жараён бўлиб, ижтимоий эхтиёжларни аниклаш билимлардан фойдаланиш оркали инновацион махсулот ишлаб чикаришга ва уни бозорда сотишга олиб келади. Яъни инновация жараёни кузатилаётган ўзгаришларга бўлган эҳтиёжларни аниклашдан то уни амалиётга жорий этилгунга кадар бутун фаолият соҳасини камраб олади. Бу жараён циклининг давомийлиги янги билимлар олишга каратилган фундаментал ва амалий тадкикотлар олиб бориш ва умумий конуниятларни аниклаш ҳамда уларни ишлаб чикаришга жорий этиш ва бозорда сотиш давомийлигига боглик булади.
Инновацион фаолият - инновацияларни ижтимоий амалиётга жорий этишга каратилган кишиларнинг Ўзаро боглик мехнатини ўзида мужассамлаштиради. Саноатни инновацион ривожлантиришга татбиқан "новация" ва "инновация" каби тушунчаларга тегишли услубий тушунчалар мазкур тушунчалар учун катор мезонларни илмий муомалага киритиш имконини беради (1.2.1-жадвал).
Новациянинг иккита "назорат" нукталари мавжуд. новацияларнинг инновацияга айланиши - бу фойда олиш, новациянинг анъанавий махсулотта айланиши - бу ракобатчиларнинг ва мос равишда, шу сингари хизматларнинг пайдо бўлиши, бунда инновация анъанавий махсулот бўлган ҳолда "Улмайди", балки синергетика тушунчасидан фойдаланган ҳолда "чўкади", янги ривожланиш боскичига чикиш учун потенциал энергия тўплайди.
Саноат ишлаб чикаришини учта инновацион тушунчалардан бирига киритиш учун келтирилган мезонлар бир вактда мавжуд бўлиши зарур. Инвестициялар вакт ва маконда инновацияларни амалга оширишнинг зарурий шарти хисобланади. "Инвестициялар" тушунчаси лотинча "invest" сўзидан олинган бўлиб, куймок деган маънони англатади. Инвестиция жараёнининг таркиби маълум иштирокчилар ва инвесторларни кузда тутади. Инвестициялар (investments) еки инвестиция ресурслари деганда кучмас мулк, мол-мулк, машиналар, ускуна, технологиялар. пул маблаглари, кимматбахо когозлар, мулк хукуклари, лицензиялар, инновацияларни моддий махсулотларда ишлаб чикариш ва мазкур ишлаб чикариш тизими кўламларн ва суръатлари ўсишини таъминлаш максадида капитал куйиш усули сифатида киритиладиган интеллектуал кийматлар тушунилади. Бошкача айтганда, инвестициялар инновацияларга молиявий моддий ва бошка ресурс турларини жойлаштириш ва даромад олишни таъминлаши мумкин бўлган воситани узида мужассамлаштиради.
Инновацион-инвестицион фаолият бу янги гоялар, кашфиётлар, ихтиролардан фойдаланишга, инвестициялардан фойдаланиб, рационаллаш тиришга асосланган инновацияларни жорий этишга каратилган кишиларнинг тизимли фаолиятидир. Бунда тадкикотларни молиялаштириш, маркетинг, ишлаб чикариш ва инновацияларни жорий этиш режалари ишлаб чикилади. Й. Шумпетернинг фикрича, маълум "вакт лаги"да ташкилот бозор киймати динамикаси инновацион-инвестицион фаолиятни янада тўларок акс эттиради.
Инновацион-инвестицион лойиха - зарурий инвестициялар билан таъминланган ҳамда муддатлари ва ижрочилари бўйича ташкил килинган илмий тадкикотлар, тажриба-конструкторлик, ташкилий, тижорат ва бошка тадбирларнинг максадлари ва мезонлари бўйича тизимли ўзаро алокадорлигидир. Бу чора-тадбирлар бутун хаётий цикли бўйича саноат ташкилоти ташки ва ички мухити билан ўзаро богланган.
Ривожланишнинг мазкур тарихий боскичида республика хукумати Ўзбекистонни ривожлантиришнинг асосий максадини глобал стратегик молиявий ва инновацион марказни шакллантиришда кўрадилар. Мазкур стратегияни амалга оширишда Ўзбекистон келажакда бугунги таҳлилчилар ва тадкикотчиларга саноатнинг барча сохаларида инновация ва инновацион ишланмаларни ишлаб чикиш ва жорий этиш тизимини ривожлантираётган янги ҳукумат сифатида намоён бўлади. Бундай ёндашув Ўзбекистоннинг истикболдаги ривожланиши учун самаралидир. Бугунги кундаёқ кўпчилик сиёсатчилар, йирик саноат ташкилотлари ва компанияларининг раҳбарлари шуни англадиларки, ҳар бир давлатнинг жаҳон майдонидаги нуфузи тадкикотлар сохасига эътибор даражасига ҳам богликдир.
Глобал ресурс чекловлари, табиий ресурслар исрофгарчилиги юкори даражасининг пессимистик прогнозлари доирасида инсоният ривожланн шининг янги, инновацион йўналтирилган таълимотларини шакллантириш муаамонинг ечими ҳисобланади. Мазкур таълимот доирасида табиий ресурсларни, такчил ер ва нодир металларни казиб олиш эмас, балки инновацион-инвестицион сохани юкори даражада ривожлантиришни жорий этиш мухимлиги ва истикболлилиги буйича биринчи ўринга куйилмокда. Давлат томонидан максадга мувофик равишда кўллаб-кувватланаётган беш йиллик давлат дастурлари ва режалари доирасида ишлаб чикарилаётган ва экспорт килинаётган махсулот ҳажмларининг энг юкори курсаткичларига эга бўлмаган давлатлар хам шу сингари ривожланиш йўли билан саноат жихатдан кўпрок ривожланган мамлакатлар устидан стратегик устунликка эришиши мумкин.
Аник ва табиий фанлар, фанлараро илмий йўналишлар ривожланиш даражаси канчалик юкори бўлса, шунчалик катта тадкик этилмаган ахборот лар хажми ва сохаси инсон интеллекти олдида очилиб боради. Номаълум ва тадкик этилмаган ахборотларнинг бундай прогрессив усиши табиий мантик ва тизимли ёндашув конунларига мувофик, уни самаралирок тахлил килиш ва таркиблаш мақсадида олимнинг аклий ва таҳлилий рагбатларини интенсивлаштириш учун шарт-шароит яратади.
Инновациялар тугилишининг бутун жараëни келтириб чикарадиган кандайдир катта образ сифатида йирик баргли дарахтни тасаввур қилиш максадга мувофик, бу ерда танаси фундаментал фан, шохлари ундан чика диган амалий фанлар, барглари эса алохида инновацион ишланмалардир. Вакт динамикасида мазкур дарахтни тарихий диалектикага мувофик узлуксиз юкорига ўсувчи сифатида тасаввур килиш мумкин. Шундай килиб, стратегик ахамиятини йукотган амалий фанлар ва илмий ишланмалар илдизига, замонавий ва жадал ривожланаётган илмий фанлар ва мос равишда, замонавий инновациялар эса чўккига якин туради. Мазкур жараённинг цикллилиги ва узлуксизлиги алохида давлатлар ривожланиши ва бутун инсоният тараккиётида илмий, ижтимоий ва саноат тараккиёти гаровидир.
Инновацион-инвестицион сохани батафсил илмий ўрганадиган бўлсак, унинг ривожланишида маълум конуниятлар мавжудлиги аён бўлади. Алохида инновацион ишланмаларни жорий этишда юкори илмий ва молиявий самарадорликка эришиш ягона максади билан вакт ва маконда глобал инновацион-инвестицион окимларнинг ўз-ўзини ташкил килиши асосий конуниятлардан бири хисобланади. Бу ходисани ишлаб чикарувчилар ва ишлаб чикувчиларни нафақат фойдани максималлаштиришга, балки харажатлар ва махсулот таннархини минималлаштиришга уриниш окибати деб ҳисоблаш мумкин. Инновацион-инвестицион жараёнларнинг мазкур хусусиятларини макродаражада ўрганишда мазкур минтака ва бутун ер юзи кўламнда юзага келаётган холатга эришиш максадида мамлакат инновацион салохиятини ошириш ва давлат стратегияси самарадорлигини ўстириш ишлари шу сингари ўз-ўзини ташкил килишнинг биринчи сабаби бўлиши мумкиндир
Юкорида кайд этилганидек, мамлакатларнинг жахон сиёсатидаги келажакдаги роли ва хар бир давлатнинг саноати, мазкур давлат ичкарисида саноат ишлаб чикариши соҳасидаги инновацион сиёсатни амалга ошириш даражасига боглик бўладн. Энг аввало, инновацияларни жорий этиш ва амалга ошириш - бу ишлаб чикариш тизимлари - замонавий саноат ташкилотларини такомиллаштиришнинг узлуксиз жараёнидир. Бир йирик боскич кесимидаги шу сингари кўламли фаолият вакт бўйича бир ун йилликни эгалламаслиги мумкин. Шуни таъкидлаш керакки, инновацион иктисодиётни амалга оширишнинг мақсадга мувофиклиги нафақат юқори молиявий натижалар олиш асосий сабабига эга, балки глобаллашувнинг ривожланиши жараёнида алохида давлатлар ўртасида иктисодий, ахборот ва илмий интеграция даражаси узлуксиз ошишида хам кўринади.
Саноат ташкилоти рахбарияти томонидан инновацион ишланмалар одатда нафакат сифат жиҳатдан маҳсулот янги турларини ишлаб чикариш учун, балки унга бўлган талабни кучайтириш, ишлаб чиқариладиган маҳсулот доираси ва даражасини кенгайтириш, бозорда жиддий ракобат устунликларига эга бўлиш учун ҳам бевосита имконият сифатида қаралади. Мазкур вазиятда инновацион унсурларни компання брендига интеграциялаш устунлигини ҳам кулдан бермаслик керак. Бу ишлаб чикарувчи учун кушимча ракобат устунлигини яратади ҳамда унинг обрўси ва профессионаллигини маҳсулот потенциал истеъмолчиларни кўз-ўнгида оширади.
Саноат ташкилоти рахбарияти томонидан инновацияларни самарали жорий этиш учун яна ракамли дастурий бошкарувга (РДБ) эга бўлган дастгохлар ишлаб чикариш, робот техникасини комплекс дастурий тизимларга жорий этиш йули билан саноат тизимларини автоматлаштириш ва ахборотлаштириш ҳамда саноат ташкилотининг ичида ягона ахборот мухитини шакллантириш негизида ишлаб чикариш жараёнларини назорат қилиш ва бошкаришнинг марказлашган тизими ва пухта иерархиясига эга бўлган бир бутун ишлаб чикариш тизимини яратиш максадга мувофиқ.
Саноат ташкилотида ишлаб чикариш жараёнларини автоматлаштириш мазкур ишлаб чикариш тизими фаолияти натижасида катор стратегик максадларга эришиш имконини беради:
• бошкарувда юкори эгилувчанлик даражасига, кейинги автоматлаш тириш ва такомиллаштириш имкониятларига эга бўлган бир бутун ишлаб чикариш тизимларини шакллантириш;
• ишлаб чикариш ва ёрдамчи ходимлар кисми иш хакига харажатларни камайтириш ҳисобига махсулот таннархини пасайтириш, бунга алохида ишлаб чикариш, технологик ва ёрдамчи операцияларни автоматлаштириш окибатида эришилади;
• ишлаб чикариш тизимида замонавий ва такомиллашган воситалар - инсон мехнатидан фойдаланишда ютуклар мумкин бўлмаган ишлаб чикаришдаги энг кам кулайликларни белгилаш имконияти ва курилма кенгайтирилган имкониятларига эга бўлган РДБ ли дастгохлар ва саноат роботларидан фойдаланиш туфайли тайёрланаётган махсулот сифатини ошириш;
• мехнат сигимли ва узок операцияларни автоматлаштириш ҳамда саноат ташкилоти молиявий, мантикий тизимларини бошкариш хамда хом ашё ва материалларни етказиб бериш хисобига ишлаб чикарилаётган махсулот ҳажмини ошириш, бунинг окибатида бир партия махсулот ишлаб чикаришга жами вакт сарфи анча кискаради ва х.к.
Саноат ташкилотинн комплекс автоматлаштириш хам катор жуда мухим коммуникация максадларига эришиш имкониятини беради. Хусусан, мазкур тармок бир канча ташкилотларида ишлаб чикариш жараёнларини автоматлаштириш натижасида янада самаралирок ахборот ва илмий коммуникация тизимларини яратиш учун кўшимча имкониятлар вужудга келади. Бу сабаб эркин бозор ва юкори ракобат доирасида максадга мувофик бўлмаслиги мумкин.
У ташкилот илмий-тадкикот, лойихалаштириш ва ишлаб чиқариш тизимларини ривожлантириш хамда шу туфайли ахборот массивлари ва тадкикотчилик ахборотлари билан ишлаш янги воситаларинигина эмас, балки турли истикболли инновацион ишланмалар ва гипотезаларни синаш ва текшириш учун жихозланган ва такомиллашган автоматлаштирилган полигонлар туфайли хам вужудга келади. Шундай килиб, ишлаб чикариш тизимларини автоматлаштиришни ривожлантиришда биринчи навбатда, нафакат уларнинг ишлаб чикариш салохияти, балки ахборот ва коммуникатив имкониятлари хам ошади.
Инновацион-инвестицион лойиҳаларни амалга оширувчи давлат ёки хусусий ташкилотлар ўртасида биргаликдаги коммуникацияларнинг шу каби имконияти давлатга таксимланган инновацион ишлаб чикариш тизимини яратиш имкониятини ҳам бериб, унда ишлаб чикариш, ахборот ва интеллектуал ресурсларни самарали ташкил килиш йўли билан миллий инновацион салохиятни рўёбга чикариш мумкин бўлади. Амалда ҳар кандай саноат тармогида ахборотлашган ва инновацион жараёнларнинг максадга йўналтирилган интеграцияси асосида шу каби инновацион ишлаб чикариш тизимларини яратиш мумкин. Окибатда эса саноат тармоклари бўйича бу каби интеграцияни амалга ошириш натижасида алохида давлат доирасида ягона миллий инновацион-инвестицион тизимни яратиш мумкин бўлади.
Шуни таъкидлаш керакки, бир канча автоматлаштирилган саноат ташкилотлари ўртасида самарали интеграция имконияти сингари илмий тадкикот институтлари, университетлар, инновацион ташкилотлар ўртасида назарий инновацияни яратиш учун ягона полигон сифатида интеграциялаш жуда окилона хисобланади. Мазкур вазиятда саноат ташкилотлари иннова цион ишланмалар яратаётган амалиётда синовдан ўтказиш сохаси хисоб ланади. Бундай ёндашув ишлаб чикариш жараёнларини автоматлаштириш ва ахборотлаштириш юкори даражаси шароитида нафакат инновацияларни тула куламда жорий этиш имкониятини, балки ахборот ва ишлаб чикариш жараёнлари мажмуининг тўлик динамик визуал моделларини яратиш ҳамда мазкур моделлар оркали ишлаб чикариладиган маҳсулот инновацион салохиятини тўла бошкариш ҳамда бир бутун илмий-тадкикот комплекс ларини яратиш имкониятини беради. Амалда бутун ишлаб чикариш тизимининг бундай жозибадорлик даражаси ташкилот раҳбариятига ресурс чекловлари шароитида асосий воситаларга янада самаралирок эга бўлиш имкониятини беради. Саноат ташкилоти раҳбариятининг инновацион ишлан малардан манфаатдорлиги юкори даражаси шароитида одатда мазкур сохада тадкикотлар ва ишланмалар ўтказадиган институтлар ва илмий-тадкикот ташкилотлари вакиллари билан узок муддатли хамкорликни бошлаш ҳақида карор кабул килади. Мазкур вазиятда илмий-тадкикот ва ишланмаларни Ўзлик ёки жалб килинган маблаглардан молиялаштирган холда ташкилот рахбарлари охир-окибат янги технологиялар ёки ишланмаларни ишлаб чикаришга жорий килиш учун кабул килиб оладилар.
Инновацион-инвестицион соҳанинг ривожланишига кўмаклашиш максадида алоҳида сохалардаги инновацион-инвестицион жараёнлар интеграцияси жараёнларини мунтазам рагбатлантириш ва кузатиб бориш давлатлар томонидан окилона ёндашув хисобланиши мумкин. Бундай ёндашувни рўёбга чикаришда алохида тармок ёки географик минтака кўламида ҳам, бир бутун давлат микёсида ҳам инновацион ишланмалар ва илмий хажмдор технологияларни таркатиш (диффузиялаш) ва амалга ошириш учун хизмат киладиган кучли коммуникация тизимларини яратиш максадга мувофик.
Download 70 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish