Мақола ва тезислар номи

НАТЮРМОРТ ЖАНРЫНДА ОРЫНЛАНҒАН ЖУМЫСЛАРДЫҢ 
ПАЙДАЛАНЫЎ ЗАРҮРЛИГИ. 
Даўлетназаров А.Б. 
НМПИ магистранты. 
Сүўретлеў өнери жанрларынан бири болған «Натюрморт» жанры бул французша 
«жансыз тәбият» деген мәнисти аңлатып, бул реңли сүўрет ҳәм гpафикалық шығармаларда 
кеңнен қолланылады. Натюрморт жанрында гүллер, мийўелер ҳәм палыз өнимлери, қуслар, 
балықлар, азықлық затлар, ҳәрқыйлы предметлер сәўлелендириледи. Бул жанр еркин жанр 
сыпатында ХV-ХVI әсирлерде Голландия ҳәм Испанияда пайда болған. 
Натюрморттың еки түри болып: Бириншиси еркин усылда исленген болса, екиншиси 
жәрдемши ямаса толықтырыўшы натюрмортлар. Биринши усылда болса, тек натюрморт 
сүўретленсе, екинши усылда натюрморт кандайда бир портрет ямаса турмыслық жанрда 
сүўретке қосымша детал ўазыйпасын атқарып картинаны толықтырып турады. 
Натюрморттың ҳарактери қурамы- оның өмирден, гөззалықтан ләззетлениўге 
бағдарланғанлығы. Бул ўазыйпаны художник гүллер, мийўе палыз өнимлери, азық-аўкатлық 
затлардың түрлерин ҳәм реңлеринде саўлелендирип, адамлардың ишки сезимлерин оятыў 
арқалы орынланады. 
Натюрморттың түрли миллет ўакиллериниң турмыс тәризи ҳаққында мағлыўмат 
бериўлери жүда аҳмийетли есапланады. 

---

251 
қәнигелердиң айтыўынша натюрморт адамларға еки түрли тәсири бар екенин 
анықланған. Бириншиси, натюрморт инсанларға гөззаллық инам етип, оларды өмирден 
ләззет алыўға бағышлайды. Егерде натюрморта мийўе өнимлери, азық-аўқатлық затлар 
сүўретленген болса, көрерменлерге жақсы кейпият ҳәм жағымлы сезим инам етеди. 
Екиншиси натюрморт өзи ҳаққында емес, ол менен байланыслы болған шахс оның 
ийеси ҳаққында мағлыўмат береди. Бундай натюрмортларда инсан өзи саўлеленбеседе бирақ 
олардын қәлеўи, турмыслық жағдайы сәўлеленеди. 
Натюрмортта бул еки түрида бир ўақытта саўлеленген болыўы мүмкин. 
Бул жанрда ислеген художниклерден Ж.Шарден, Ф.Снайдерс, И.Машков, 
П.Кончоловский, Л.Салимжоновлар салмақлы үлес қосқан ҳәм үлкен натийжелерге ерискен. 
[Р.Хасанов: 16,17б]. 
Натюрморт түрлерине геометриялық фигурадан дүзилген, үй буйымларынан, мийуе 
өнимлеринен дүзилген, палыз өнимлери, қуслардан, балықлар, окыў куралларынан, 
ҳәрқандай кәсип ийелериниң куралларынан дүзилген шығармаларды атап өтсек болады. 
Мысалы: Професиональ дәрежеде орынланған ҳәр түрли темадағы дөретиўшилик 
жумыслар музей ҳәм көргизбе сарайларда, жеке коллекцияларда көрерменлерге заўқ 
бағышлайды. Соның менен бирге палыз өнимлери ҳәм мийуе өнимлеринен дүзилген 
натюрморт шығарманы (картинаны) усы затлардан пайдаланатуғын саўда орайларында, 
аўқатланыў орынларына (асхана, кафе, ресторан. х.т.б) мекемелер орынларына койылса 
мақсетке муўапық болады. 
Себеби жоқарыда көрсетилген орынларға туўра келмейтуғын картиналар илдирилип 
қойылса (спорт аспабларынан дүзилген натюрморт жанрындағы шығарманы) сәйкес келмей 
адамларға унамлы тәсир көрсетпей калыўы мүмкин сонлықтан ҳәр бир нәрсени өз орнында 
ислеткенимиз макул деп есаплайман.