Ma’ruza: Eritmаlаr. Foiz, Molyar va Normal konsentratsiya eritmalarini tayyorlash. Fiksanal eritmalar tayyorlash. Reja

Qattiq moddalarning eruvchanligi bosimga bog’liq bo’lmaydi.

Suyuq moddalar suyuqliklarda eriganda turlicha (cheksiz yoki cheklanmagan mikdorda) eriydi yoki aralashadi. Masalan, spirt suvda cheklanmagan mikdorda eriydi, boshqacha aytganda spirt va suv xohlagan miqdoriy nisbatlarda aralashadi.

Dietil efiri (C₂H₅ - O - C₂H₅) xona temperaturasida suvda cheklanmagan mikdorda eriydi, ya’ni suv va efir aralashmasi ikki qavatdan iborat bo’ladi. Yuqori qatlam - suvning efirdagi to’yingan eritmasi bo’lsa, pastki qatlam efirning suvdagi to’yingan eritmasidir. Temperaturaning ortishi bu moddalarni bir-biridan eruvchanligini oshiradi va ma’lum temperaturada ikkala modda o’zaro xohlagan nisbatda aralashadi.

O’zaro cheklangan mikdorda eruvchi suyuqliklarning cheksiz eruvchanlik holatiga o’tadigan temperatura suyukliklarning kritik erish temperaturasi deyiladi. Bunga misol: fenol (C₆H₅OH ) 66,4⁰C da suvda cheklangan mikdorda eriydi, 66,4⁰C dan boshlab esa, fenol cheklanmagan miqdorda suvda, suv esa fenolda eriydi (aralashadi). Shuning uchun "fenol-suv" sistemasi uchun 66,4⁰C kritik erish temperaturasi deyiladi.

Ma’lumki ikkita o’zaro aralashmaydigan suyuqlik aralashmasiga uchinchi - bu ikkala moddada o’z eruvchanlik koeffitsientiga proporsional holda eriydigan modda qo’shilsa, bu modda ikkala suyuqlikda turlicha eriydi.

O’zaro aralashmaydigan moddalar aralashmasida erigan (tarqalgan) moddaning konsentratsiyalari nisbati ayni temperaturada doimiy son bo’lib, erigan moddaning umumiy miqdoriga bog’lik emas. Buni "tarqalish qonuni" deyiladi. Agar C - erigan moddaning birinchi erituvchidagi konsentratsiyasi, C- erigan moddaning ikkinchi erituvchidagi kontsentratsiyasi bo’lsa, uning tarqalish koeffitsienti K quyidagicha ifodalanadi:

Yodning suvga nisbatan xloroformda tarqalish koeffitsienti K=130 ga teng, ya’ni xloroformda erigan yod miqdori suvdagiga nisbatan 130 marta ko’p.

"Tarqalish qonuni"ga asoslanib moddalarni bir-biridan ajratish, miqdorini oshirish - konsentrlash va ajratib olish (ekstraktsiyalash) mumkin.

Gazlar ham suyuqliklarda eriydi. Bu jarayon ekzotermik jarayon. Gazlarning suyuqliklarda erishi Genri qonuniga buysunadi.

Doimiy temperaturada o’zgarmas hajmdagi suyuqlikda erigan gaz miqdori shu gazning partsial bosimiga to’gri proporsional.

C = K * P

bunda S - gazning to’yingan eritmadagi miqdori, P-gazning parsial bosimi va
K - proporsionallik koeffitsienti yoki Genri doimiysi.

Agar suyuqlikda bir necha gazlar aralashmasi erisa, har bir gazning eruvchanligi gazlarning umumiy bosimiga emas, balki shu gazning parsial bosimigagina bog’lik bo’ladi.

Gazlarning eruvchanligi "ml/100 ml" birlikda ifodalanadi.