Mavzu: Avtomatlashtirish shakllari. Reja

Rostlanuvchan ob’ekt va avtomatik rostlagich birligi ARSni tashkil qilib, rostlash konturi nomli tutash zanjirni hosil qiladi. Bu zanjir ARSning tuzilish sxemasiga emas, balki funksional sxemasiga tegishli bo‘ladi.

• Rostlanuvchan ob’ekt va avtomatik rostlagich birligi ARSni tashkil qilib, rostlash konturi nomli tutash zanjirni hosil qiladi. Bu zanjir ARSning tuzilish sxemasiga emas, balki funksional sxemasiga tegishli bo‘ladi.

ИҚ
О
Р
тЭ
Тф
-
Регулятор
Жараён
2-rasm. ARSning struktura sxemasi.
Avtomatik rostlash sistemasining asosiy ishlash prinsipini tushunish uchun bir misolni ko‘rib chiqib, keyinchalik umumiy ifodalarni keltiramiz.Misol sifatida metallarni toblash uchun ishlatiladigan pechni va undagi temperaturani rostlash koidalarini ko‘rib chiqamiz. Pechdagi temperaturani o‘lchash uchun unga termopara urnatiladi, termopara xosil qilgan kuchlanish U ulchanadigan temperaturaga proporsional bo‘ladi. Ko‘rsatuvchi asbob shu kuchlanishning qiymatini ko‘rsatib turadi, strelkaning burilish burchagi  kuchlanish va temperaturaga bog‘liq. Elektropech ishini nazorat qiluvchi odam temperatura to‘g‘risidagi ma’lumotni asbob shkalasidan ko‘rib turadi (1-rasm). Agar temperatura kerakli qiymatdan farq qilsa, odam reostatning o‘zgaruvchan kontaktini (dvijogini) kerakli tomonga surib (s) pechkani qizdirish elektr tarmog‘idagi reostat qarshiligini ( r ) o‘zgartiradi. Elektr qarshilik ko‘tarilganda qizdi zanjiridagi tok kamayadi va temperatura (Q) pasayadi. Aksincha qarshilik kamayganda tok bilan temperatura Q ko‘tariladi. SHunday qilib pechdagi temperaturani qo‘l yordamida rostlash sxemasini tuzdik.
3-rasm.Temperaturani qo’l yordamida rostlash.

SHu jarayonni avtomatlashtiкшыр uchun odamning rolini analiz qilishimiz zarur. Sodda qilib aytganda odam nazorat qilayotgan temperaturani o‘zgaRasmhiga qarab (kerakli qiymatdan chetga chiqishga qarab) reostat dvijogini kerakli tomonga qo‘zg‘atadi, ya’ni shu siljitish bilan temperatura orasidagi proporsionallik bog‘lanishni amalga oshiradi. Agar ko‘rsatuvchi asbobni olib tashlab reostat dvijogini kuchlanish U ta’sirida siljishini ta’minlasak, masalan servoprivod (yuritma) yordamida, unda termopara bilan yuritma birgalikda s(U) bog‘lanishni bajaradilar. SHu bog‘lanish chetlashish bo‘yicha rostlash qonuni deb ataladi.

• SHu jarayonni avtomatlashtiкшыр uchun odamning rolini analiz qilishimiz zarur. Sodda qilib aytganda odam nazorat qilayotgan temperaturani o‘zgaRasmhiga qarab (kerakli qiymatdan chetga chiqishga qarab) reostat dvijogini kerakli tomonga qo‘zg‘atadi, ya’ni shu siljitish bilan temperatura orasidagi proporsionallik bog‘lanishni amalga oshiradi. Agar ko‘rsatuvchi asbobni olib tashlab reostat dvijogini kuchlanish U ta’sirida siljishini ta’minlasak, masalan servoprivod (yuritma) yordamida, unda termopara bilan yuritma birgalikda s(U) bog‘lanishni bajaradilar. SHu bog‘lanish chetlashish bo‘yicha rostlash qonuni deb ataladi.
• Demak jarayonni avtomatlashtiRasmh uchun ochiq sistema o‘rniga berk sistema yaratish kerak (2-rasm), berk sistema berilgan rostlash qonunini amalga oshiradi (odam yordamisiz).
• Berk sistemada kiRasmh signali (U) chiqish sinali Qga bevosita bog‘liq, shu bog‘lanish teskari aloqa deb ataladi. Teskari aloqa mavjudligi berk kontur xosil bo‘lishini ta’minlab avtomatik rostlash sistemasini yaratadi.

4-