Mavzu: Digital History (raqamli tarix ) tushunchasi reja

Raqamli tarix (ingl. Digital history) – raqamli ijtimoiy fanlarning bo‘limi bo‘lib, ma’lumotlarni taqdim etish hamda tarixiy tadqiqot va tahlillarda raqamli media va kompyuter texnologiyalardan foydalanishni o‘rganadi. Mazkur yo‘nalishning ikkita asosiy qo‘llanish yo‘nalishi bo‘lib, internet auditoriyani raqamli arxiv, interaktiv xarita, tarixiy voqealar tafsilotlari bilan tanishtirish va tarixchi olimlar uchun tarixni fan sifatida taraqqiy etishi uchun yangi tadqiqot usullarini yaratishdan iborat.raqamli tarix sohasidaggi so‘nggi tadqiqotlar quyidagi belgilarni o‘z ichiga oladi:kreativlik, turli soha mutaxassislarining hamkorligi, yangi texnologiyalar, ma’lumotlarni intelektual tahlili, 3D-modellashtirish, katta hajmdagi ma’lumotlarni tahlili.
Raqamli tarix dastlab 1960 va 1970-yillarda asosan demografik ma’lumotlardan foydalangan holda sonlar hajmini tahlil qilishda, jumladan aholini ro‘yxatga olish natijalari, saylov yakunlari, telefon ma’lumotnomalari kabi sohalarda qo‘llanila boshladi.
XX asrning 80-yillarda dasturiy ta’minotni faol rivojlanishi 1982-yilda AQSH Kongressi kutubxonasida Optical Disk Pilot Project loyihasi vujudga keldi. Loyihaning asosiy mohiyati kutubxona arxivini bir qismini lazer disklariga yozish edi. 1997-yilda Richmond universitetining bo‘lajak kansleri Edvard Ayers va Uilyam Tomas birinchi marta “raqamli tarix” terminidan foydalanishdi. Ular Virjiniya Universitetida faqat tarixga bag‘ishlangan, birinchi tadqiqot markazi raqamli tarix Markaziga asos solishdi.
Raqamli tarix tarixni o‘rganishning an’anaviy usullari bilan bir qatorda quyidagi holatlarda qo‘llanishi mumkin.

• 
  Yangi va odatdagi tadqiqot usullarini birlashtirish olimlarga yangi xulosalar chiqarish
  
• 
  Texnologiyalar inson qila olmaydigan ishlarni amalga oshirishi mumkin-masalan, katta hajmdagi bir va bir necha turdagi ma’lumotlarni qayta ishlash kabi
  
• 
  Karta, model va infografik ma’lumotlarni yaratish
  

Raqamli tarix bo‘yicha amalga oshiriladigan loyihalar tarixchi olimlardan boshlab to dasturchilargacha bo‘lgan turli soha mutaxassislari ishtirokini talab qiladi. Bu yo‘nalish asosan ishni tashkil qilish uchun etarli resurslarga ega bo‘lgan universitet va ilmiy-tadqiqot tashkilotlari bazalarida rivojlanib boradi.
Eng katta loyihalar yuqorida ta’kidlanganidek Virjiniya Universitetidagi Roya Rozensveyga nomli yangi media va tarix Markazida amalga oshiriladi. Bundan tashqari mazkur soha taraqqiyotiga London Qirollik kollejining Digital Humanities kafedrasi o‘z hissasini qo‘shmoqda. Kafedra o‘qituvchi va talabalari Reformatsiya davridan XIX asr o‘rtalarigacha bo‘lgan davrdagi ruhoniylar va qavmga oid maktablar o‘qituvchilarining 1,5 mln yozuvdan iborat biografiyasini o‘z ichiga olgan “Anglikan cherkovi ruhoniylari” ning ma’lumotlarining onlayn bazasini yaratishdi.
Bu yo‘nalishdagi tadqiqot sohasi hisoblanmaydigan loyihalardan biri British History Online bo‘lib, elektron kutubxona o‘zida Britaniyaning 18, 19 va ba’zi hollarda XX asrdagi milliy va mahalliy gazetalarining 4 mln atrofidagi raqamlashtirilgan sahifalarini o‘z ichiga oladi.