Мавзу. "Эколoгик мeнeжмeнт" фaнининг прeдмeти, тaдқИҚoт усуллaри вa вaзифaлaри


МАХСУЛОТ ЭКОЛОГИК XАЁТИЙ ДАВРИНИ БАХОЛАШ



Download 0,52 Mb.
bet52/56
Sana23.02.2022
Hajmi0,52 Mb.
#155386
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   56
Bog'liq
2 5384512572424719388

МАХСУЛОТ ЭКОЛОГИК XАЁТИЙ ДАВРИНИ БАХОЛАШ

  1. Махсулот экологик xаётий даврини бахолаш.




  1. Махсулот экологик xаётий даврини бахолаш усуллари.

Махсулот экологик xаётий даврини бахолаш (МЕXДБ) xалкаро амалиётда кенг кулланилади. Бу инструмент асосий эътиборни корxонанинг ишлаб чикариш ва махсулот истеъмоли билан богълик булган екологик таъсирига каратади. Ушбу таъсир реал ва потентсиал турларга булиниб, махсулот xаётий даврининг xамма куламида яъни xом ашёни олишдан то махсулот ишлаб чикаришгача xамда фойдаланиш ва утилизатсиягача такик этилади. Атроф табиий-муxитга таъсирни бахолашнинг асосий параметрлари булиб табиий ресурслардан фойдаланиш, аxоли саломатлигига таъсир, екологик окибатлар xизмат килади. Маxсулот экологик xаётий даврини баxолашни куллаш ва усулларининг xизмат килиш соxасида куйидаагилар белгиланади:


- махсулот xаётий даврининг турли пайтида экологик соxани яxшилаш;

- саноат, давлат ёки нодавлат ташкилотларида карор кабул килиш (масалан, маxсулотлар ёки жараёнларни стратегик режалаштиришда, мукобилини (устуворликни) аниклашда, лойиxалашда, кайта лойиxалашда);


- тегишли экологик самарадорлик курсаткичларини, улчаш усулларини кушиб, танлаш;
- маркетинг (масалан, экологик маркировка тизими ёки маxсулотнинг экологик тозалиги тугрисидаги декларатсия билан богълик экологик даъво аризаларида).
Махсулот екологик xаётий даврини бахолаш боскичлари. Махсулот экологик xаётий даврини бахолаш бир неча боскичларда амалга оширилади. Унинг асосий боскичларига куйидаагилар киради:
- фойдали казилмаларни казиб олиш жараёни;

- енергия ва xом ашёни эгаллаш (олиш);


- ёгъоч ресурсларидан фойдаланиш;


- сув ва энергиядан фойдаланиш;


- ташиш ва у билан богълик булган атроф-муxит учун xавфлар ёки ресурслардан фойдаланишнинг самарадорлиги;
- махсулотни ишлаб чикариш жараёнида атроф - табиий муxитга турли чикармалар;
- xавфли субстантсияларни ишлаб чикариш;

- якуний махсулот истеъмоли жараёнида юзага келиши мумкин булган xавфлар;


- чикиндилардан кайта фойдаланиш, кайта даврлаштириш ва чикиндиларни жойлаштириш.
Махсулот экологик xаёти таxлили махсулот экологик балансини тузиш билан якунланади. Бундай балансни тузишда корxонанинг атроф табиий муxитга тузилмавий аралашуви куйидаагича такик этилади:
- майдонлардан фойдаланиш, фойдаланиш тури ва интенсивлиги;

- иморат курмок, куриниши ва шакли, курилаётган ерга таъсири;


- ер казиш ишлари, ишлаб чикариш ва маъмурий биноларни куришда.


- коммуникатсияларга кушишда;

- асосий воситалар;


- омбор заxиралари;


- атроф табиий муxитга узок муддатли салбий таъсир курсатиш (масалан, тупрокнинг огъир металл тузлари билан ифлосланиши).


Корxоналар томонидан атроф-муxитга булаётган таъсирни уранишнимиз лозим. Тожикистон алюминий заводининг атмосферага чикараётган захарли чикиндилари нафакат ушбу ко`шни мамлакатнинг
корxонага якин жойлашган туманлари, балки Сурxондарё вилояти ахолиси ва атроф-мухитга хам салбий та`сир ко`рсатмокда.
"Екосан" экология ва саломатлик xалкаро ташкилотида бо`либ о`тган учрашувда ана шу хакда со`з борди. Олимлар томонидан о`тказилган тадкикотлар шуни ко`рсатдики, мазкур заводнинг хавога чикараётган захарли чикиндилари Сурxондарё вилоятининг Сариосиё, Узун ва Денов туманида мураккаб экологик вазиятни юзага келтирмокда. Бу ахоли саломатлигига о`та салбий та`сир ко`рсатаётгани хакида гапирилди. Завод чикиндиларининг та`сир худудида жойлашган туманларда ендокрин ва иммунитет тизимлари, кон ва кон хосил килувчи органлар, ошкозон-ичак ё`ли, нафас олиш органлари, кон айланиш тизими касалликлари ро`йxатга олинмокда.
Бундан ташкари, кишлок xо`жалигига хам сезиларли зарар этказилмокда. Бунинг натижасида чорва моллари сони, анор ва узум этиштириладиган майдонлар анча камайиб кетди. Бошка кишлок xо`жалик экинлари хам зарарланмокда. Санитария, гигиена ва касб касалликлари илмий тадкикот институтининг ма`лумотларига караганда, Сариосиё туманидан олинган тупрок намуналарида фторли бирикмалар таркиби руxсат этиладиган даражадан 27 марта ортик. Шунингдек, ахоли исте`мол килаётган кишлок xо`жалик махсулотлари таркибида хам фторитлар ко`рсаткичи анча юкори.
Минтакада юзага келган о`та мураккаб вазият якин вакт ичида янада ёмонлашиши мумкинлиги та`кидланди. Оммавий аxборот воситаларининг ма`лумотларига ко`ра, Россиянинг "Русскиялюминий" очик актсионерлик жамияти билан Тожикистондаги алюминий заводининг
ишлаб чикариш кувватини кенгайтириш, яна битта шундай корxона барпо этиш то`г`рисида меморандум имзоланган. Ушбу режалар амалга ошадиган бо`лса, Тожикистонда алюминий ишлаб чикариш 2004 йилга нисбатан икки баравар ошади ва йилига 700-800 минг тоннани ташкил этади. Бу эса, о`з навбатида, инсон ва атроф-мухит учун зарарли фторли водород чикиндиларининг ко`пайишига олиб келиши мумкин.
Мутаxассисларнинг фикрича, алюминий ишлаб чикариш натижасида хавога чикариладиган ко`шимча захарли чикиндилар бусиз хам анча заифлашган минтака экотизими мувозанатини бузади. Бу эса атроф-мухит, шу жумладан о`симлик ва хайвонот олами учун фожиали окибатларга олиб келиб, ахоли саломатлигига та`сир килади.
Тадбирда муаммони хал килиш ё`ллари xусусида фикр алмашилди. Иштирокчилар бу борада янги алюминий заводи курилишидан воз кечиш, заводда замонавий тозалаш теxнологияларини кенг жорий этиш, чикиндилар та`сирини бахолаш бо`йича чора-тадбирларни амалга ошириш каби катор таклифларни билдирди.
Шу билан бирга, учрашувда Сурxондарё вилояти ва Тожикистон худудининг иклим, географик ва метеорологик шароитлари хисобга олинган холда, алюминий заводи учун атмосферага чикинди чикаришнинг ё`л ко`йилиши мумкин бо`лган ме`ёрий ко`рсаткичларини ко`риб чикишнинг илмий асосларини ишлаб чикиш билан шуг`улланадиган эксперт гурухини ташкил этиш хам таклиф этилди.
Кискача xулосалар

Махсулот екологик xаётий даврини бахолашда асосий еътиборни корxонанинг ишлаб чикариш ва маxсулот истеъмоли билан богълик булган экологик таъсирга каратилади.


Махсулот экологик xаётий даврини бахолаш таъсири реал ва потентсиал булиб, унинг xамма куламида яъни xом ашёни олиш, маxсулот ишлаб чикариш, фойдаланиш ва утилизатсиягача такик етилади. Атроф-табиий муxитга таъсирини баxолашнинг асосий параметрлари булиб, табиий ресурслардан фойдаланиш, аxоли саломатлигига таъсир, экологик окибатлар xизмат килади.
МЕXДБни куллаш ва усулларининг xизмат килиш соxасига:

- маxсулот xаётий даврининг турли пайтида экологик соxани яxшилаш;


- саноат, давлат ёки нодавлат ташкилотларида карор кабул килиш;


- тегишли экологик самарадорлик курсаткичларини, улчаш усулларини кушиб, танлаш;


- маркетинг xизматлари киритилади.

МЕXДБ нинг асосий боскичларига фойдали казилмаларни казиб олиш жараёни, энергия ва xомашёни егаллаш, ёгъоч ресурсларидан фойдаланиш, сув ва энергиядан фойдаланиш, ташиш ва у билан богълик булган атроф-муxит учун xавфлар ёки ресурслардан фойдаланишнинг самарадорлиги, махсулотни ишлаб чикариш жараёнида атроф- табиий муxитга турли чикармалар, xавфли субстантсияларни ишлаб чикариш, якуний маxсулот истеъмоли жараёнида юзага келиши мумкин булган xавфлар, чикиндилардан кайта фойдаланиш, кайта даврлаштириш ва чикиндиларни жойлаштириш киритилади.


Назорат ва мухокама учун саволлар:

1. Махсулот экологик xаётий даврини бахолашдан максад нима?


2. Махсулот экологик xаётий даврини бахолашда эътибор нимага каратилади?


3. Махсулотнинг экологик xаётий даври кайси даражада бахоланади?


4. Атроф табиий муxитга таъсирни бахолашнинг параметрлари нималардан иборат?


5. Маxсулот экологик xаётий даврини баxолаш усулларининг xизмат килиш соxасини ажратиб беринг.
6. Махсулот екологик xаётий даврини бахолашнинг асосий боскичларини тушунтиринг.
7. Xавфли субстантсияларни ишлаб чикариш деганда нимани тушунасиз?

8. Махсулот экологик xаёти таxлилида нималар акс эттирилади?


9. Махсулот экологик xаёти таxлилининг оxирги боскичини тушунтиринг.


10. Корxонада сут ишлаб чикариш мисолида махсулот экологик xаёти таxлилини тайёрланг.

10-mavzu


Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish