Mavzu: Legirlangan polatlar

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSTITETI NAFT VA GAZ FAKULTETI 40-20 GURUH TALABASI DEDEAXANOV MUHAMMAD BOBUR

Mavzu: Legirlangan polatlar

Mavzu: Legirlangan polatlar

Legirlangan polatlar- tarkibiga ma’lum xossa beriladigan legirlovchi elementlar (xrom, nikel, molibden, volfram, vanadiy, marganets, kremniy, titan, bor) sunʼiy ravishda qoʻshilgan poʻlat. Legirlangan polatlar tarkibidagi legirlovchi elementlarga qarab nomlanadi. Mikrolegirlangan (elementlar mikrodozada kiritilgan), kam (legirlovchi elementlar 2,5% gacha), oʻrtacha (3,5 —10%), yuqori (10% dan yuqori) legirlangan xillarga boʻlinadi. Bulardan tashqari, Legirlangan poʻlat konstruksion, asbobsozlik va alohida kimyoviy-fizik xossaga ega boʻlgan poʻlatlarga

Legirlovchi elementlar polatga muayyan xossalar baxsh etish uchun qo'shiladi. Masalan, tarkibida albatta bo'ladigan qo'shimchalar bilan birga xrom va nikel ham bo'ladigan xrom-nikelli polatlarning mexanik xossalari yaxshi, korroziyaga chidamli, shuningdek issiqlikka chidamli bo'ladi. Ulardan mashinalarning ko'pchilik qismlari va uy-ro'zg'or buyumlari (zanglamaydigan qoshiq, va boshqalar) yuqori harorat hamda bosimlarda puxta bo'ladi.

 Ular quvurlar, aviamotorlar va kompressorlarning qismlari tayyorlashda ishlatiladi. Xrom-volframli po'latlarni olish oson. Buning uchun suyuqlanish tugashidan oldin zaruriy metall va qotishmalar qo'shish kerak. Lekin legirlangan po'latlar odatda maxsus elektr pechlarda 3000°C dan yuqori haroratda suyuqlantirib olinadi. Bu elektrtermik usul bo'lib, taikibida qiyin suyuqlanadigan metallar -molibden, volfram va boshqalar bor po'latlar olish uchun qo'llaniladi.

 Ular quvurlar, aviamotorlar va kompressorlarning qismlari tayyorlashda ishlatiladi. Xrom-volframli po'latlarni olish oson. Buning uchun suyuqlanish tugashidan oldin zaruriy metall va qotishmalar qo'shish kerak. Lekin legirlangan po'latlar odatda maxsus elektr pechlarda 3000°C dan yuqori haroratda suyuqlantirib olinadi. Bu elektrtermik usul bo'lib, taikibida qiyin suyuqlanadigan metallar -molibden, volfram va boshqalar bor po'latlar olish uchun qo'llaniladi.

Marten usuli bilan 85% gacha po'latlar ishlab chiqariladi. Bu usul bilan bir qatorda Bessemer va Tomas usullari ham qo'llaniladi.

Marten usuli bilan 85% gacha po'latlar ishlab chiqariladi. Bu usul bilan bir qatorda Bessemer va Tomas usullari ham qo'llaniladi.

Qotishmani qizdirish va sovitish natijasida uning ichki tuzilishini va, demak, fizikaviy, mexanik va boshqa xossalarini o`zgartirish termik ishlash deb ataladi. Po`latni termik ishlash asoslarini D.K.Chernov yaratgan edi. D.K.Chernov kritik nuqtalarni kashf etdi va qizdirish xamda sovitish yo`li bilan po`latning strukturasini(ichki tuzilishini) o`zgartirish mumkinligini ko`rsatdi.

Termik ishlash operatsiyalarining shu operatsiyalar davom etadigan vaqt va temperaturalar oralig`i ko`rsatilgan tartibi termik ishlash rejimi deyiladi. Qotishmalarni termik ishlashda asosiy omillar temperatura bilan vaqtdir. Shu sababli har qanday termik ishlash rejimini to`g`ri burchakli koordinatalar sistemasida grafik tarzda ifodalash mumkin. Buning uchun ordinatalar o`qiga temperatura, abtsissalar o`qiga esa vaqt qo`yiladi.

Termik ishlash operatsiyalarining shu operatsiyalar davom etadigan vaqt va temperaturalar oralig`i ko`rsatilgan tartibi termik ishlash rejimi deyiladi. Qotishmalarni termik ishlashda asosiy omillar temperatura bilan vaqtdir. Shu sababli har qanday termik ishlash rejimini to`g`ri burchakli koordinatalar sistemasida grafik tarzda ifodalash mumkin. Buning uchun ordinatalar o`qiga temperatura, abtsissalar o`qiga esa vaqt qo`yiladi.