Mavzu: Markaziy Osiyo falsafiy tafakkurida ma’naviyat masalalari Reja

Markaziy Osiyo falsafiy tafakkurida ma’naviyat va ma’rifat masalalari
Markaziy Osiyo azaldan ilmiy bilimlar va madaniyatning qadimiy markazlaridan biri bo‘lib kelgan. Bu o‘lka mutafakkirlari jahon ilm-fani, madaniyati, ma’naviyati va falsafiy fikrlarini o‘z kashfiyotlari, ilg‘or ijtimoiy-falsafiy, axloqiy qarashlari bilan boyitib kelganlar. Uning taraqqiyotiga samarali ta’sir ko‘rsatganlar.
Mustaqilligimiz sharofati ila jahon ma’naviyati va ma’rifati saltanatida o‘z o‘rinlariga ega bo‘lgan ulug‘larimizni teran anglash, o‘rganish va ulug‘lash baxtiga muyassar bo‘ldik.
Afsuski, salkam 150 yillik mustamlakachilik, 70 yillik totalitar tuzum hukmronligi davrida jumhuriyatimiz navqiron avlodi, Islom Karimov aytganidek, necha yillar bizni tariximizdan, dinimizdan, ma’naviy merosimizdan g‘ofil etishga urindilar, - natijada ular o‘z xalqining tarixini, uning boy tabiiy-ilmiy, ijtimoiy-falsafiy, axloqiy madaniyatidan bahramand bo‘lish, o‘rganishdan mahrum bo‘lib keldi.²
Ajdodlarimiz e’zozlab kelgan, asrlar qa’ridan olib o‘tilgan falsafiy-axloqiy pand-nasihatlar, qadriyatlar ataylab, maqsadni ko‘zlab yurgizilgan siyosat qurboni bo‘ldi, e’tibordan chetda bo‘ldi. Bu esa yosh avlodning ma’naviyatiga salbiy ta’sir o‘tkazdi. Vaholanki, Islom Karimov “O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li” kitobida ta’kidlaganidek: “O‘tmishdagi allomalarning bebaho merosi qanchadan-qancha avlodlarning ma’naviy-ruhiy ongini va turmush tarzini shakllantirgan edi va u hamon ta’sir ko‘rsatmoqda”.³
Mustaqillik tufayli o‘rganish, tahlil etish imkoniyatiga ega bo‘lgach, ajdodlarimiz ma’naviy merosini chuqurroq o‘rganish bizning muqaddas burchimiz bo‘lib qoldi, inchunun o‘z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo‘lmaydi. “Ona zaminimizda bundan necha asrlar avval yaratilib, to hanuz yurtimizga ko‘rk bag‘ishlab turgan qadimiy obidalar, osori atiqalar xalqimizning yuksak salohiyati, kuch-qudrati, bunyodkorlik an’analari haqida, Vatanimizning shonli tarixi to‘g‘risida tasavvur va tushunchalar beradi, shu muqaddas diyorda yashaydigan har bir inson qalbida g‘urur-iftixor tuyg‘ularini uyg‘otadi”.⁴Prezidentimiz ta’kidlaganidek: “...zaminimizda yashab o‘tgan buyuk allomalarimiz, mutafakkir bobolarimizning ibratli hayoti va faoliyati, bemisl ilmiy-ijodiy kashfiyotlar bugun ham jahon ahlini hayratga solayotganini g‘urur bilan ta’kidlash lozim”. ⁵
YUqoridagilarni hisobga olib mazkur mavzuni Markaziy Osiyoda ilmiy-falsafiy bilimlar, ya’niki ma’naviyat va ma’rifat rivoji haqida qisqacha ma’lumot berishdan boshlashni lozim topdik.