Mavzu: Respublika viloyatlarining joylashuv toponomikasi

Urganch davlat universiteti tarix fakulteti 206 – guruh talabalari abduraxmanov sayidjon shomurodov muxtorbek va sharipov sharofning tarixiy o’lkashunoslik fanidan tayyorlagan mustaqil ishi.

Mavzu: Respublika viloyatlarining joylashuv toponomikasi

Mavzu: Respublika viloyatlarining joylashuv toponomikasi

• Reja: Toponimlarning paydo bo'Iishi
• Mustaqillik yillarida O’zbekiston toponomiyasidagi o’zgarishlar
• Andijon va Farg’ona viloyatlari toponomikasi
• Toshkent viloyati va Zarafshon vohalari toponomikasi
• Qashqadaryo, Surxondaryo va Jizzax viloyatlari toponomikasi
• Qoraqalpog’iston va Xorazm viloyatlari toponomikasi

Toponimlarning paydo bo'Iishi. Dunyoda hamma narsaning nomi bor. “Tog‘” deganda balandmi-pastmi, kattami-kichikmi umuman tog' tushuniladi Tog' ham shunday umumiy atama, turdosh ot. Shunday so'zlarni xohlagan tilga tarjim aqilish mumkin. Atoqli ot esa qandaydir bir narsani, predm etni, ob’yektni bildiradi va odatda tarjima qilinmasdan hamma tillarda deyarli bir xil yoziladi va talaffuz qilinadi. Masalan, Samarqand deganda, respublikamizdagi Zarafshon daryosi sohilida joylashgan go'zal tarixiy shahar tushuniladi. Buxoro deyish bilan O'zbekistonning ko'hna shahri, shu nom liviloyat markazi ko‘z o‘ngimizda namoyon boladi. Shunday qilib, toponim (geografik nom ) - avvalo so‘zdir. Biroq u oddiy so‘z emas, birinchidan, atoqli ot. Ayni paytda ko'pgina toponimlar, hatto tilshunos olim laruchun ham tushunarsiz. Xorazm , Samarqand, Farg'ona, Namangan kabi nomlaring kelib chiqishi haqida qancha fikrlar bildirilgan bo'lsa ham, ularning kelib chiqishi, etimologiyasi ham onnoma'lum . Geografik nomlar manzilgina emas, balki ko‘p dan-ko'p axborot - tarixiy, geografik, lingvistik ma'lum ot tashiydi. Har qanday geografik nom muayyan mazmunga ega, ma'nosiz nom bo'lmaydi. Lekin ko'pgina joy nomlarining ma'nosi yo'qolgan, aniqrog'i hozirgi kishilar uchun tushunarsiz bo'lib qolgan. Toponimlar turli asrlar mevasi bo'lib , uzoq davrlar yashaydi. Qadimiy tillarda qo'yilgan nom keyingi xalqlar uchun oddiy toponimdan boshqa narsa emas, uning qanday ma'noni anglatishi haqida har doim ham o'ylab o'tirishm aydi. Geografik nomlar turli davrlar guvohi. Turli soha olimlari - tilshunoslar, geograflar, tarixchilar, arxeologlar, geologlar, etnograflar toponimikaga murojaat qiladilar. Geografik nomlarga qarab o'tmishda qanday xalqlar yashaganini, turli millat xalqlarininig o'zaro aloqalarini, ularning bir joydan ikkinchi joyga ko'chib yurishini bilib olish mumkin.

• Toponimlarning paydo bo'Iishi. Dunyoda hamma narsaning nomi bor. “Tog‘” deganda balandmi-pastmi, kattami-kichikmi umuman tog' tushuniladi Tog' ham shunday umumiy atama, turdosh ot. Shunday so'zlarni xohlagan tilga tarjim aqilish mumkin. Atoqli ot esa qandaydir bir narsani, predm etni, ob’yektni bildiradi va odatda tarjima qilinmasdan hamma tillarda deyarli bir xil yoziladi va talaffuz qilinadi. Masalan, Samarqand deganda, respublikamizdagi Zarafshon daryosi sohilida joylashgan go'zal tarixiy shahar tushuniladi. Buxoro deyish bilan O'zbekistonning ko'hna shahri, shu nom liviloyat markazi ko‘z o‘ngimizda namoyon boladi. Shunday qilib, toponim (geografik nom ) - avvalo so‘zdir. Biroq u oddiy so‘z emas, birinchidan, atoqli ot. Ayni paytda ko'pgina toponimlar, hatto tilshunos olim laruchun ham tushunarsiz. Xorazm , Samarqand, Farg'ona, Namangan kabi nomlaring kelib chiqishi haqida qancha fikrlar bildirilgan bo'lsa ham, ularning kelib chiqishi, etimologiyasi ham onnoma'lum . Geografik nomlar manzilgina emas, balki ko‘p dan-ko'p axborot - tarixiy, geografik, lingvistik ma'lum ot tashiydi. Har qanday geografik nom muayyan mazmunga ega, ma'nosiz nom bo'lmaydi. Lekin ko'pgina joy nomlarining ma'nosi yo'qolgan, aniqrog'i hozirgi kishilar uchun tushunarsiz bo'lib qolgan. Toponimlar turli asrlar mevasi bo'lib , uzoq davrlar yashaydi. Qadimiy tillarda qo'yilgan nom keyingi xalqlar uchun oddiy toponimdan boshqa narsa emas, uning qanday ma'noni anglatishi haqida har doim ham o'ylab o'tirishm aydi. Geografik nomlar turli davrlar guvohi. Turli soha olimlari - tilshunoslar, geograflar, tarixchilar, arxeologlar, geologlar, etnograflar toponimikaga murojaat qiladilar. Geografik nomlarga qarab o'tmishda qanday xalqlar yashaganini, turli millat xalqlarininig o'zaro aloqalarini, ularning bir joydan ikkinchi joyga ko'chib yurishini bilib olish mumkin.