Mavzu: shinali tizimlar. Reja 1 shinalar tushunchasi Adresli shina

Mavzu: Xotira turlari.
Reja
1. Ichki xotira.
2. Doimiy xotira(ROM —Read Only Memory)
3. Qo`shimcha xotiralar.


Ichki xotira.
Ona platada joylashadigan xotira qurilmasining barcha turiga ichki xotira deb ataladi. Bularga quyidagilar kiradi: operativ xotira, doimiy xotira va energiyaga bog’liq xotira.
Operativ xotira RAM (Ramdom Access Memory).
RAM xotirasi bu kristal yacheykalar massivi bo’lib ma’lumotlarni saqlashga xizmat qiladi. Ular protsessor, tashqi xotira va periferiya sistemalari o’rtasida axborot (komandalar va ma’lumotlar) operativ almashishi uchun ishlatiladi. Undan protsessor programma va ma’lumotlarni qayta ishlash uchun oladi va unga hosil bo’lgan natijalarni yozadi. Operativ degan nom u juda tez ishlashi bilan bog’liq, protsessorga xotiradan ma’lumot o’qish yoki yozish uchun kutishga to’g’ri kelmaydi. Biroq ma’lumotlar komp’yuter yoqiq xoldagina saqlanadi, aks xolda o’chib ketadi.
Faoliyatining fizik printsipi bo’yicha dinamik xotira DRAM va statistik xotira SRAM ga bo’linadi.
Dinamik xotiraning yacheykalarini mikrokondensatorlar shaklida tasavvur qilish mumkin. Ularda elektr zaryadni to’plash xususiyati bor.
DRAM xotirasining kamchiligi - ma’lumotlarni o’qish va yozish sekin amalga oshadi, shuningdek, doimo quvvatlanib turishni talab etadi. YUtug’i esa realizatsiya qilish oson va bahosi arzon.
Statistik xotira yacheykalarini esa tranzistrlardan tashkil topgan triggerlar yoki elektron mikroelementlardek tasavvur etish mumkin. Triggerlarda zaryad emas, (yoqilgan/o’chirilgan) holat saqlanadi. SRAM xotirasining yutuq tomoni - uning tezligi juda yuqori. Kamchiligi - murakkab texnologik jarayonda tayyorlanadi va tabiiyki narxi baland.
Dinamik xotiraning mikrosxemalari asosiy operativ xotira bo’lib, statistik xotira mikrosxemalari esa – kesh xotira ga xizmat qiladi.
Har bir xotira yacheykasi raqamli o’z adresiga ega.
Intel protsessorlariga asoslangan zamonaviy Pentium personal komp’yuterlarida 32-razryadli adreslash qo’llaniladi. Operativ xotiraning hajmi ona plata chipseti bilan aniqlanadi va odatda bir necha yuz megabayt va undan ko’p qiymatni tashkil etadi.
Operativ xotira komp’yuterda modul deb atalgan standart panellarda joylashtiriladi. Modullar o’z navbatida ona platadagi mos raz’yomlarga qo’yiladi. Modullar konstruktsiyasi bo’yicha ikki turda bajariladi: bir qatorli(SIMM - modullari) va ikki qatorli(DIMM- modullari). Pentium protsessorli komp’yuterlarda bir qatorli modullarni juftlab ishlatish mumkin(ona platada ularga raz’emlar juft ajratilgan). DIMM- modullari bittalab o’rnatish mumkin. Bir platada turli modullarni kombinatsiyalab joylashtirish mumkinmas.
Operativ xotira modullarining asosiy xarakteristikalari:
Xotira hajmi; murojaat vaqti.
Operativ xotiraga murojaat vaqti nanosekundlar bilan o’lchanadi. Qancha kam bo’lsa shuncha yaxshi. Ikkala modullar bo’yicha ma’lumotlar 3.1 – jadvalda berilgan.
3.1– jadval

Operativ xotira turi	Qatorliligi	Murojaat tezligi, nanosekunda	Modullar hajmi , Mbayt
SIMM	1	50–70	4,8,16,32,64
DIMM	2	7–10	16,32,64,128,256,512