Mavzu: Tuproq kislotaliligi va ishqoriyligi. Tuproq buferligi va uning ahamiyati

Shuni unutmaslik kerakki, bu jarayon to‘yinmagan tuproqlar uchun xosdir. Tuproq bilan eritma o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirning xarakteriga qarab potensial kislotalikni ikki shaklga ajratish mumkin. 1. Almashinuvchi kislotalilik tuproq bilan neytral tuzlarning o‘zaro ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. Bunda neytral tuzlar kationi bilan TSK dagi vodorod yoki aluminiy ekvivalent miqdorda almashishi sodir bo‘ladi, ya’ni

• Shuni unutmaslik kerakki, bu jarayon to‘yinmagan tuproqlar uchun xosdir. Tuproq bilan eritma o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirning xarakteriga qarab potensial kislotalikni ikki shaklga ajratish mumkin. 1. Almashinuvchi kislotalilik tuproq bilan neytral tuzlarning o‘zaro ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. Bunda neytral tuzlar kationi bilan TSK dagi vodorod yoki aluminiy ekvivalent miqdorda almashishi sodir bo‘ladi, ya’ni

hosil bo‘lgan HCl almashinuvchi kislota hisoblanadi. Bu kislotalikning tabiati tuproq va kolloidlarning xossalariga bog‘liq bo‘ladi. Bunda kislotalik darajasi eng avvalo TSK tarkibidagi H+ va Al+ miqdoriga bog‘liqdir. Bu elementlar esa to‘yinmagan tuproqlar uchun xarakterlidir.

• hosil bo‘lgan HCl almashinuvchi kislota hisoblanadi. Bu kislotalikning tabiati tuproq va kolloidlarning xossalariga bog‘liq bo‘ladi. Bunda kislotalik darajasi eng avvalo TSK tarkibidagi H+ va Al+ miqdoriga bog‘liqdir. Bu elementlar esa to‘yinmagan tuproqlar uchun xarakterlidir.

Birinchi holatda hosil bo‘lgan tuz kaogulyatsiyaga uchrab cho‘kib qoladi, ikkinchi holatda esa ohak cho‘kib qoladi. Bu jarayonlar muhit sharoitiga qarab orqaga qaytishi ham mumkin. 2. Gidrolitik kislotalik tuproqqa, ya’ni TSK ga kuchli gidrolitik ishqoriy metall va kuchsiz kislota qoldig‘idan tuzilgan tuz ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. Bunda TSK dagi H+ ioni to‘laroq siqib chiqariladi. Gidrolitik kislotalikni aniqlash uchun odatda CH3COONa ni pH-6,2 ligidan foydalaniladi. Sirka kislotasini natriyli tuzi bilan TSK ni o‘zaro ta’siri sodda bo‘lib, TSK tarkibida H+ yoki AI+3 bo‘lishiga bog‘liq bo‘ladi.

• Birinchi holatda hosil bo‘lgan tuz kaogulyatsiyaga uchrab cho‘kib qoladi, ikkinchi holatda esa ohak cho‘kib qoladi. Bu jarayonlar muhit sharoitiga qarab orqaga qaytishi ham mumkin. 2. Gidrolitik kislotalik tuproqqa, ya’ni TSK ga kuchli gidrolitik ishqoriy metall va kuchsiz kislota qoldig‘idan tuzilgan tuz ta’siri natijasida hosil bo‘ladi. Bunda TSK dagi H+ ioni to‘laroq siqib chiqariladi. Gidrolitik kislotalikni aniqlash uchun odatda CH3COONa ni pH-6,2 ligidan foydalaniladi. Sirka kislotasini natriyli tuzi bilan TSK ni o‘zaro ta’siri sodda bo‘lib, TSK tarkibida H+ yoki AI+3 bo‘lishiga bog‘liq bo‘ladi.