Mavzu: Tursunboy Adashboyev va Miraziz A’zam hayoti va ijodi

Darsni mustahkamlash uchun savollar:

1. T. Adashboyev ijodining eng muhim fazilatlari nimada?

2. Shoirda she’rning tug‘ilishi qanday kechar ekan?

3. Shoirning tabiat manzaralari haqidagi qaysi she’rlarini bilasiz?

4. Yosh avlod tarbiyasida T. Adashboyev she’rlarining ahamiyati qanday?

5-ilova

Tursunboy Adashboyev she’rlarining “O‘qish” kitoblarida o‘qitilishini taqdim etadi.

Darslik	She’r nomi
“O‘qish” kitobi (1-sinf)	“Qish”
“O‘qish” kitobi (1-sinf)	“Bahor qaytgach”
“Alifbe” kitobi (1-sinf)	“Topishmoqli alifbe”
“O‘qish” kitobi (2-sinf)	“Oltin kuz”
“O‘qish” kitobi (2-sinf)	“Navro‘z bayrami”
“O‘qish” kitobi (2-sinf)	“Ustoz otangdan ulug‘...”
“O‘qish” kitobi (3-sinf)	“Ona tilim”
“O‘qish” kitobi (4-sinf)	“Navoiy bobomlar”
“O‘qish” kitobi (4-sinf)	“Qish madhi”
Sinfdan tashqari o‘qish kitobi	“Qizg‘aldoqlar qutlashar”, “Lola”, “Olmos qalam”, “Qo‘sh qaldirg‘och”, “Alg‘ov-dalg‘ov” she’rlari

6-ilova

Shoir she’riyatining mavzular olamini tavsiflaydi, har biriga misol keltiradi. Masalan,

Quyida Tursunboy Adashboyevning “Tol va terak” she’ri misralarini ketma-ketlikda to’gri belgilang?

Ko`rolmasdan dedi: – Do`stim	A
Bo`lolmaysan ko`kka ustun.	B
Tol terakning o`sishini	C
”Mirzaterak – uyga kerak”	D
Novchalikning nafi bor.	E
Bo`y-bastiga ishonmagil	F
Degan elning naqli bor	J
– Ta'na qilma, og`aynijon	H

JAVOBI:

1	2	3	4	5	6	7	8
C	A	F	B	H	E	D	J

“Tursunboy Adashboyev ijodi” modulini o’qitishda “Klaster” metodidan foydalanish

Talabalarni individual ishlashini tashkil etish maqsadida o‘quv topshiriqlari beriladi. Masalan, “Klaster” metodida T.Adashboyevning o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rsatiladi.

KLASTER



Topshiriqni bajarish tartibi:

1. 
   Bolalar Shoiri Tursunboy Adashboyev hayoti va ijodi haqida ma’lumotlaringizni bayon eting.
   
2. 
   Tarmoqlash metodi orqali Shoir T.Adashboyevning o‘ziga xos xususiyatlarini, ijod namunalarini yozing.
   
3. 
   Mavzu yuzasidan aniq xulosalar chiqaring.
   

Mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlar:

1. Shoir she’rlarining anologini yarating.

1. 
   Yana xazonrezgilik, B) Quyosh qizdirib har on,
   

Bog’lar rangi siniqdi. Nurlarin sochar har on.

Dilda hokim ezgulik, O’lkamizga nozlanib,

Anhorda suv tiniqdi. Juda ajib soz keldi.
Namuna:

Quyidagi maqollarni o’qing va anologini yarating.

1. Bugungi ishni ertаgа qo`ymа. Tayor oshni sovutib ema.

2. Bilimdаn оrtiq bоylik yo`q. Ilmlidan boy odam yo’q.

3. Qоr yog`di – dоn yog`di. Nur yo’gildi – dur yo’g’ildi.

4. Оnа yurting – оltin bеshiging. Ota yurting – o’lan to’shaging.

5. Eling sеngа cho`zsа qo`l, Do’sting sеngа cho`zsа qo`l,

Ungа dоim sоdiq bo`l. Ikkilanmay tayyor bo’l.

6. Qolgan ishga qor yog’ar. Qolgan oshga pashsha qo’nar.

7. Оlim bo`lsаng, оlаm sеniki. Shoir bo’lsang, qalam seniki.

8. Bugungi ishni ertаgа qo`ymа. Bugungi rejangni ertаgа qoldirmа.

9. Hunаri yo`q kishining, Bilimi bor talaba,

Mаzаsi yo`q ishining. Maqsadi doim g’alaba.

1. 
   Har bir talabaga “Tursunboy Adashboyev hayoti va ijodini o’rganib, ilmiy tadqiqotlarga asoslanib, sharhlab o’qitish metodiga moslab bittadan dars ishlanma tayyorlash so’raladi.
   

Qaysi metodik qo’llanmadan foydalandingiz?

Nega?

Test topshiriqlari

Talabalarning o‘quv maqsadiga erishilganlik darajasini nazorat qilish va baholashda foydalaniladigan nostandart test topshiriqlari:
1. Bolalar adabiyoti sohasidagi Abdulla Avloniy nomidagi mukofot laurеati, “O`zbekiston xalq maorifi a`lochisi” (1993), “Qirg`izistonda xizmat ko`rsatgan san`at arbobi” (1999), O`zbеkiston Rеspublikasining “Do`stlik” (1999) medali sohibini toping?

А) Nosir Fozilov

В) Farhod Musajonov

С) *Tursunboy Adashboyev

Д) Chingiz Aytmatov

2. Tursunboy Adashboyev ertaklarini to‘g‘ri ko‘rsating?

1) “Ayyor chumchuq”; 2) “No‘xat polvon”; 3) “Oltin yolli tulpor”; 4)“Laqma it”; 5 )“Yoriltosh”; 6) “Oriyatli xo‘roz”; 7) “Burgutning o‘limi” 8)“Afsona yaratgan qiz”; 9)“Kachal polvon”; 10) “Qismat”.

A) 1;3;7; 8;10;

B)*3; 6; 7; 10;

C) 4;9;2;5;

D) 3;8;10;9.

3.1939-yilda Qirg‘izistonning O‘sh viloyatiga qarashli Olabug‘a tumanidagi Safed Bulon qishlog‘ida tug‘ilgan shoirni toping...?

A) Nosir Fozilov

V) *Tursunboy Adashboev

S)Farhod Musajon

D) Anvar Obidjon.

4. 1989 —1990- yillarda .........ning «Arslonbob afsonasi», «Sichqonning orzusi», «Uch bo’taloq va sirli qovoq» to’plamlari nashr ettirildi.

A) Safar Barnoyev

B) Miraziz A’zam

C) Anvar Obidjon

D) * Tursunboy Adashboyev

5. ........... qirg’iz xalq eposi — «Manas»ning nasriy variantini o’zbek tiliga tarjima qilgan.

A) * Tursunboy Adashboyev

B) Nosir Fozilov

C) Anvar Obidjon

D) Chingiz Aytmatov

Кreativ testlar

6.Quyidagi rasmlarga mos keluvchi she’r va ularning mualliflarini toping?

1

4

2

3

2. 
   Yana xazonrezgilik, B) Quyosh qizdirib har on,
   

Bog’lar rangi siniqdi. Nurlarin sochar har on.

Dilda hokim ezgulik, O’lkamizga nozlanib,

Anhorda suv tiniqdi. Juda ajib soz keldi.
C)Qish qorini supurdi, D) Bundan buyon ko’cha-ko’yda

Quyosh nurin ufurdi. Piyma, etik g’archillar.

Yalpiz hidi gupurdi, Tinim bilmas chanalarda

.......... kelgach. Shokir, Ra’no, Barchinlar.

1. 
   Safar Barnoyev
   
2. 
   Tursunboy Adashboyev
   
3. 
   Qudrat Hikmat
   
4. 
   Anvar Obidjon
   

1	2	3	4
D	A	C	B
B	a	d	C

7. O’zbek bolalar shoiri T.Adashboyevga tegishli to’g’ri fikrlarni aniqlang. Javoblar jadvaliga “Ha” yoki “Yo’q” so’zlarini yozing .

1) U 1939-yilda Qirg’izistonning O’sh viloyatiga qarashli Olabug’a tumanidagi Safed Bulon qishlog’ida tug’ilgan.

2) U Toshkent davlat dorilfununini hamda Jahon adabiyoti institutini bitira olmagan.

3) Toshkentdagi «Yosh gvardiya», Bishkek shahridagi «Mektep» nashriyotlarida «Biz sayohatchilar» (1969), «Ala-Toluk bolomun» (1971), «Arslonbob sharsharasi» (1973), «Surnay» (1975), «Nur daryo» (1977), «Guldasta» (1979), «Olatog’-lolatog’» (1982), «Oqbura to’lqinlari» (1985), «Sovg’a» (1987) to’plamlari bosilib chiqdi.

4) «Kamolning olmasi» deb nomlangan birinchi kitobi 1997-yilda talabalik chog’idayoq nashr etilgan.

5) «Pesnya Jovoronok», «Podarok», «Olti oyoqli xo’tikcha», «Olatog’ ohanglari» singari bir talay kitoblari rus, latish, qozoq va o’zbek bolalar she’riyati antologiyalaridan munosib o’rin olgan.

6) Ijodkor «O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan o’qituvchi» degan nom va «Do’stlik» ordeni bilan taqdirlangan. SHuningdek, «Qirg’izistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi» hamda «Manas» ordenining sovrindoridir.

7) «Yassaviy zurriyotlari» qissasini o’zbek tiliga tarjima qilgan.

Test topshirig’i javobi:

1	2	3	4	5	6	7
Ha	Yo’q	Ha	Yo’q	Ha	Ha	Yo’q

8. O’zbek bolalar adabiyoti ijodkorlarini su’ratini va nomini to’g’ri toping?

1) 2) 3)



4) 5) 6)

7) 8) 9)

1. 
   Po’lat Mo’min
   
2. 
   Anvar Obidjon
   
3. 
   Kavsar Turdiyeva
   
4. 
   Tursunboy Adashboyev
   
5. 
   Rauf Tolib
   
6. 
   Mirtemir
   
7. 
   Quddus Muhammadiy
   
8. 
   Miraziz A’zam
   
9. 
   Normurod Narzullayev
   

TO’G’RI JAVOB:

1	2	3	4	5	6	7	8	9
A	B	I	H	G	C	E	D	F

9. Obrazlarni qaysi asarga mosligini toping.

1.	Hoshimjon	A	“Yog’och qo’g’irchoqning sarguzastlari”
2.	Qoravoy	B	“Sariq devni minib”
3.	Kachalpolvon	C	“Karlson”
4.	Orifjon	D	“Shum bola”
5.	Karimjon–	E	“Besh bolali yigitcha”

Javob:

1-B

2-D

3-A

4-E

5-C

10. Quyidagi topishmoqlarning to’g’ri javobini toping va ularni guruhlarga to’g’ri ajrating.

		Bir predmetli	Ko’p predmetli
	Oltin kelganda kumush ketar, Kumush kelganda oltin ketar.
	Osh pishirdim - tuzi yo’q.
	Bir onasi -12 bolasi
	Joni boru suyagi yo’q.
	Bosh ustida chambarak, Chambarakda kapalak
	O‘zi taom bo‘lmas, Usiz ta’m bo‘lmas.
	Tog’da talaymonni ko’rdim, Suvda sulaymonni ko’rdim, Tuzsiz pishgan oshni ko’rdim, Yumalab yotgan toshni ko’rdim.

Javoblarni mosini jadvalga joylashtiring:

sumalak, do’ppi, tuz, oy va quyosh, yil va oylar, kapalak, bo’ri, baliq, sumalak, toshbaqa

To’g’ri javoblar:

A) 2.sumalak. 4.kapalak. 5.do’ppi 6.tuz

B) 1. oy va quyosh, 3. yil va oylar 7. bo’ri, baliq, sumalak. toshbaqa
11. Quyidagi ta’riflarga mos javoblarni toping.

1.	She’r tuzilishining asosini nima tashkil qiladi?	A	Hijolarning miqdoriga
2.	Shakliga ko‘ra she’r vaznlari:	B	5,6,7,8,9 va undan ortiq.
3.	Aruz vazni nimaga asoslanadi?	C	aruz, barmoq, erkin (sarbast), nasriy she’r
4.	Barmoq vazni nimaga asoslanadi?	D	Hijolarning-cho‘ziq qisqaligiga.
5.	Barmoq vazdagi she’rning misrasi necha bo‘g‘indan tashkil topishi mumkin?	E	Ritmik o‘lchov-hijo (bo‘g‘im)

Javob:

1-Е

2-C

3-Д

4-A

5-Б

12. Quyida berilgan misollarning janrini to’g’ri belgilang.

1	Olim bo’lsang, olam seniki	A	Bolalar qo’shig’i
2	Oq choynakka oq qopqoq Ko’k choynakka ko’k qopqoq	B	Maqol
3	“Chol:Ur,to’qmoq”degan ekan to’qmoq uy egasini ura ketibdi.Mezbon : Voy,doood, iltimos,otaxon, To’qmog’ingni to’xtat, barcha narsalaringni qaytaraman…” deb dodlarmish.	C	Topishmoq
4	Yer tagida oltin qoziq, U hammaga berar oziq	D	Tez aytish
5	Boychechagim,boylandi Qozon to’la ayrondi, Ayroningdan bermasang, Qozon tovog’im vayrondi.	F	Qo’shiq
6	Oq olma, qizil olma Olmaga nazar solma Otam senga bermaydi, Endi yo’lingdan qolma	J	Ertak

Javoblari:

1	2	3	4	5	6
B	D	J	C	A	F