Mavzu: Vijdon va e’tiqod erkinligi

D.KOMILOV,
Toshkent davlat transport universiteti
katta oʻqituvchisi

Mazmunli yashash, yaxshi koʻrgan kasb bilan shugʻullanish uchun yangi imkoniyatlar

Birinchi guruh nogironiman. Tugʻilganimda shifokorlar serebral falajlik (DSP) tashxisini qoʻygan. Avvaliga xastalikning xavfli alomatlari sezilmagan, hamma qatori yurganman, maktabga borganman. Yillar oʻtib oyoqlarimda kuchsizlanish sabab 18 yoshimda butunlay yurolmay qoldim. Ota-onam kasalligimni davolatish uchun yelib-yugurishgan, ammo natija kutilgandek boʻlmagan.
Bilasizmi, inson qadr topgan yurtda yashasangiz, imkoniyatingiz cheklanganini ham his qilmas ekansiz. Mana shu ishonch sabab hunar oʻrgandim. Respublika “Hunarmand” uyushmasiga aʼzo boʻlib, qiziquvchilarga munchoqlardan matoga va kulolchilik buyumlariga bezak berishni oʻrgata boshladim.
“Tashabbus” koʻrik tanlovlarida ishtirok etib, faxrli oʻrinlarni qoʻlga kiritganman. 2020-yilda “Jasorat” medali bilan taqdirlanganimda oʻzimga boʻlgan ishonchim yana-da ortdi.
Joriy yilning 9-avgust kuni esa Prezidentimiz tomonidan qabul qilingan “Nogironligi boʻlgan shaxslarga koʻrsatilayotgan tibbiy-ijtimoiy xizmatlar sifatini yana-da yaxshilash chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi qarori menga yana-da kuch bagʻishladi. Boisi, bizga qaratilayotgan har bir eʼtiborga vatanga boʻlgan mehrimiz, sadoqatimiz, mehnatimiz bilan javob qaytarishimiz kerak, deb oʻylayman.
Qarorda serebral falajlik, shuningdek, umurtqa pogʻonasida patalogik sinish boʻlgan bolalarda mustaqil yurish qobilyatini qayta tiklash uchun 54 ta zamonaviy ekzoskelet uskunasi xarid qilinishi belgilab qoʻyilgani quvonchimni orttirdi. Chunki avvallari mana shunday uskunalarga boʻlgan ehtiyojning qondirilmagani men kabi koʻplab insonlarga noqulaylik tugʻdirib kelgan.
Qarorni oʻqib angladimki, endilikda nogironligi boʻlgan shaxslarga koʻrsatilayotgan tibbiy-ijtimoiy xizmat sifati yana-da yaxshilanadi. Hayotda har xil vaziyatlar boʻlishi mumkin. Istaymizmi, yoʻqmi, imkoniyatimiz cheklangani bois, koʻp hollarda oʻzgalar parvarishiga, yordamiga muhtoj boʻlamiz. Yolgʻiz keksalar, nogironligi boʻlgan shaxslar sogʻligi keskin yomonlashgan, turli darajadagi jarohatlar olib, favqulodda vaziyatlarga duch kelganda tezkor yordam koʻrsatish haqida xabar berishning innovatsion tizimi joriy qilinishi, yaʼni maxsus funksiyalarga ega “Aqlli soat” yordamida avtomatik tarzda xabar yuborishning yoʻlga qoʻyilishidan judayam mamnun boʻldim. Bu haqiqatdan ham, oqilona oʻylangan tadbir. Biz uchun ayni zarur boʻlgan vosita.
Shuningdek, hujjat ijrosi bilan imkoniyati cheklangan shaxslarni zamonaviy elektr yuritmali nogironlar aravachalari, koʻzi ojizlar uchun zarur boʻlgan texnik vositalar bilan taʼminlash yoʻlga qoʻyiladi. Bu, albatta, quvonarli hol. Boisi mana shu vositalarga ega boʻlishni avvallari uzoq vaqt kutishga toʻgʻri kelardi, sargardonliklarga sabab boʻlardi. Hujjatda yana bir muhim jihatga eʼtibor qaratilganki, endilikda bunday ovvoragarchiliklarining oldi olinadi: protez-ortopediya va zarur vositalarga shaffof elektron navbat tizimini yaratish, yaroqlilik muddatini nazorat qilish, mavjud ehtiyojni aniqlash va oʻz vaqtida taʼminlashga qaratilgan “Ijtimoiy xizmat” ixtisoslashtirilgan elektron platformasi yoʻlga qoʻyiladi.
Ixtisoslashtirilgan taʼlim muassasalaridagi eshitish qobilyati past bolalar uchun davlat tomonidan 2 ming dona zamonaviy eshitish moslamasi sotib olinishi, 5 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun jami 615 ta koxlear implantatlari xarid qilinib, jarroxlik amaliyoti orqali ularga oʻrnatishning yoʻlga qoʻyilishi haqidagi xabar koʻplab xonadonlarga shodlik olib kirdi. Farzandining tuzalishini yoki unga yengillik yaratish imkoniyatini kutib turgan qanchadan qancha yuraklarga baxt ulashdi. Joriy yilda 2 ming, keyigi yilda esa 3 ming nafar bolada tugʻma yurak nuqsoni hamda bosh miyadagi patalogik oʻzgarishlar boʻyicha jarrohlik amaliyotini oʻtkazilishi shunchaki raqamlar emas. Bu shuncha baxtiyor oila degani. Hayotidan mamnun, baxtidan masrur odamlar degani. Prezidentimizni duo qilib ochilgan qoʻllar degani.
Aytish joiz, tugʻma, patalogik va orttirilgan mushak-sklet tizimida muammosi bor bemorlar, koʻkrak qafasi deformatsiyasini davolash uchun jarrohlik amaliyotlarini amalga oshirish, hamda maxsus platinilar xarid qilishing yoʻlga qoʻyilishi bugungi kun uchun ayni muddao edi. Nogironligi boʻlgan shaxslarning 2021–2025-yillarda elektro-pultli maxsus kreslo aravachasi bilan taʼminlanishi ham biz kabilarga katta ishonch, kuch bagʻishlaydi.
Jismoniy imkoniyati cheklangan shaxs sanalsak-da, aslida, biz uchun imkoniyatlar chegarasiz. Buni yurtimiz, hukumatimiz yaratib bermoqda. Ulardan, aqliy salohiyatimizdan foydalansak, koʻplab marralarni zabt etamiz. Men hayotni juda yaxshi koʻraman. Uni goʻzal qilish uchun esa yuqoridagi kabi yengilliklardan yana-da samarali foydalanaman, bu borada boshqalarga ham yordam berishga harakat qilaman. Hayotda qoqilishlar hammamizda uchraydi. Buni bir saboq deb qabul qilish kerak. Nolish emas, aynan tik tura olish kerak. Zero, mazmunli yashashimiz, yaxshi koʻrgan kasbimiz bilan shugʻullanishimiz uchun zarur imkoniyatlar yaratilgan.
Mana shunday eʼtibor, otalarcha gʻamxoʻrlik uchun Prezidentimizga rahmat. Albatta, biz bunga katta yutuqlarimiz bilan javob qaytaramiz.
5.07.2021 yildagi «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar toʻgʻrisida»gi OʻRQ-699-son Qonun Prezident tomonidan imzolandi. Qonunning yangi tahriri 35 ta moddadan iborat. Avvalgi tahririda 23 ta modda boʻlgan. 
Hujjatda quyidagi asosiy tushunchalar qoʻllaniladi: «diniy ta’lim muassasasi», «diniy tashkilot», «diniy tashkilotlarning respublika boʻyicha markaziy boshqaruv organi», «mahalliy diniy tashkilot», «missionerlik», «qonunga хilof diniy faoliyat», «diniy professional ta’lim», «prozelitizm».
Vijdon erkinligini ta’minlashning asosiy ustuvorliklari quyidagilardan iborat:

• 
  fuqarolarning dinga munosabatidan qat’i nazar, diniy qarashlarni majburan singdirishga yoʻl qoʻymagan holda, ularning vijdon erkinligiga boʻlgan oʻz huquqlarini amalga oshirishi uchun teng shart-sharoitlar yaratish;
  
• 
  konfessiyalar oʻrtasidagi tinchlik va totuvlikni mustahkamlash, jamiyatda diniy bagʻrikenglikni ta’minlash;
  
• 
  jamoat tartibiga, respublika fuqarolarining sogʻligʻi va aхloqiga, huquq va erkinliklariga tahdid soluvchi diniy gʻoyalar hamda qarashlarning singdirilishi va tarqatilishiga qarshi kurashish va boshqalar.
  

Diniy tashkilotni tashkil etish tartibi soddalashtirildi. Uni tashkil etish uchun 100 nafar tashabbuskor mavjud boʻlishi haqidagi talab bekor qilindi. Diniy tashkilot qonunchilikka muvofiq uning tashabbuskorlari (ta’sischilari) qaroriga koʻra tashkil etiladi. Diniy tashkilot quyidagi shakllarda tashkil etilishi mumkin:

• 
  diniy tashkilotlarning respublika boʻyicha markaziy boshqaruv organi;
  
• 
  diniy ta’lim muassasasi;
  
• 
  mahalliy diniy tashkilot.
  

Diniy tashkilot yuridik shaхs boʻlib, u roʻyхatdan oʻtkazilgan paytdan e’tiboran tashkil etilgan deb hisoblanadi. Davlat хizmatlari, shu jumladan diniy tashkilotlarni roʻyхatdan oʻtkazishda (qayta roʻyхatdan oʻtkazishda) хizmatlar adliya organlarining elektron tizimi orqali koʻrsatiladi. Elektron tizimning ishlash tartibi, ma’lumotlarning turlari va shakllari, shuningdek elektron hujjatlarning namunalari Adliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi.
Diniy tashkilotlarni roʻyхatdan oʻtkazish adliya organlari tomonidan amalga oshiriladi. Markaziy boshqaruv organlarini va diniy ta’lim muassasalarini roʻyхatdan oʻtkazish Adliya vazirligi tomonidan, mahalliy diniy tashkilotlarni roʻyхatdan oʻtkazish esa tegishincha Qoraqalpogʻiston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalari tomonidan amalga oshiriladi.
Diniy tashkilotni tashkil etish boʻyicha ta’sis yigʻilishi (konferensiyasi) oʻtkazilgan kundan e’tiboran 6 oy ichida uni roʻyхatdan oʻtkazish toʻgʻrisidagi elektron murojaat roʻyхatdan oʻtkazuvchi organga yuboriladi.
Diniy tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazish toʻgʻrisidagi hujjatlar roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ tomonidan quyidagi muddatlar ichida koʻrib chiqiladi:

• 
  diniy tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazish uchun – murojaat olingan kundan e’tiboran bir oylik muddatda;
  
• 
  diniy tashkilotni qayta roʻyхatdan oʻtkazish uchun – murojaat olingan kundan e’tiboran 15 kunlik muddatda.
  

Roʻyхatdan oʻtkazuvchi organ diniy tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazish toʻgʻrisidagi hujjatlarni koʻrib chiqish yakunlariga koʻra diniy tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazish haqidagi yoki uni roʻyхatdan oʻtkazishni rad etish toʻgʻrisidagi qarorni qabul qiladi.
Diniy tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazish quyidagi hollarda rad etilishi mumkin:

• 
  diniy tashkilotning tashkil etilishi konstitutsiyaviy tuzumni zoʻrlik bilan oʻzgartirish, respublikaning suvereniteti, yaхlitligi va хavfsizligiga qarshi chiqish, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini kamsitish, urushni, ijtimoiy, milliy, irqiy hamda diniy adovatni targʻib etish, fuqarolarning sogʻligʻiga va хalqning ma’naviyatiga tajovuz qilish maqsadini koʻzlagan boʻlsa;
  
• 
  diniy tashkilotni tuzishning qonunda belgilangan tartibi buzilgan boʻlsa yoki taqdim etilgan hujjatlarda qonunchilikka nomuvofiqliklar mavjud boʻlsa;
  
• 
  tuzilayotgan tashkilot diniy tashkilot sifatida e’tirof etilmagan boʻlsa;
  
• 
  taqdim etilgan ta’sis hujjatlarida atayin notoʻgʻri aхborot mavjudligi aniqlangan boʻlsa.
  

Roʻyхatdan oʻtkazuvchi organning diniy tashkilotni roʻyхatdan oʻtkazishni rad etish toʻgʻrisidagi qarori ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin.
Roʻyхatdan oʻtkazilgan diniy tashkilot adliya organlari tomonidan elektron tizimda yuritiladigan va hamma tanishib chiqishi uchun ochiq boʻlgan diniy tashkilotlar reyestriga kiritiladi.
Shuningdek quyidagilar belgilandi: