Mexanik tarkibni aniqlash usullarining qiyosiy tavsifini o`rganish

MEXANIK TARKIBNI ANIQLASH USULLARINING QIYOSIY TAVSIFINI O`RGANISH

Tuprok paydo kiluvchi jinslar va tuproklar tarkibi turli katta-kichiklikdagi zarralar, jumladan birlamchi minerallarning yirik donachalaridan tortib, mikronlar bilan o`lchanadigan eng mayda kolloid zarrachalari to`plamidan tashkil topgan. Tuprokning mexanik tarkibi asosan ular xosil bo`lgan tuprok paydo kiluvchi ona jinslaridan o`tgan va tuprok paydo bo`lish jarayonida kam o`zgaradi.

• Tuprok paydo kiluvchi jinslar va tuproklar tarkibi turli katta-kichiklikdagi zarralar, jumladan birlamchi minerallarning yirik donachalaridan tortib, mikronlar bilan o`lchanadigan eng mayda kolloid zarrachalari to`plamidan tashkil topgan. Tuprokning mexanik tarkibi asosan ular xosil bo`lgan tuprok paydo kiluvchi ona jinslaridan o`tgan va tuprok paydo bo`lish jarayonida kam o`zgaradi.

Turli katta kichikligidagi zarralar odatda turli minerologik xamda kimyoviy tarkibga ega. Tuproklarda mexanik elementlar nafakat boshlangich ona jinslardan o`tgan, albatta asosiy kismi shunday kelib chikishiga ega bo`lsa xam, ammo bir kismi tuprok paydo bo`lish jarayonida xam xosil bo`lgan. Shuning uchun tuprokning mexanik elementlarini mineral, organik yoki organo-mineralli zarrachalar tashkil etadi. Shunga ko`ra tuprok mexanik elementlari birlamchi (ona jinslaridan o`tgan) yoki ikkilamchi (yangi xosil bo`lgan) bo`lishi mumkin.

• Turli katta kichikligidagi zarralar odatda turli minerologik xamda kimyoviy tarkibga ega. Tuproklarda mexanik elementlar nafakat boshlangich ona jinslardan o`tgan, albatta asosiy kismi shunday kelib chikishiga ega bo`lsa xam, ammo bir kismi tuprok paydo bo`lish jarayonida xam xosil bo`lgan. Shuning uchun tuprokning mexanik elementlarini mineral, organik yoki organo-mineralli zarrachalar tashkil etadi. Shunga ko`ra tuprok mexanik elementlari birlamchi (ona jinslaridan o`tgan) yoki ikkilamchi (yangi xosil bo`lgan) bo`lishi mumkin.

Mexanik elementlar tuprok va jinslarda aloxida (kum) va turli struktura bo`lakchalariga birikkan shaklda bo`ladi. Mexanik elementlarni mikdoriy aniklashga mexanik analiz deb ataladi. Mexanik elementlarning xossalari, ular o`lchamiga ko`ra o`zgarib turadi. O`lchami va xossalari bir-biriga yakin zarrachalar odatda fraksiyalarga birlashtiriladi. Zarrachalar katta-kichikligiga karab fraksiya gruppalarining klassifikatsiyasi ishlab chikilgan. Kattaligi bo`yicha fraksiyalarga ajratilgan zarrachalarning gruppalanishiga mexanik elementlar klassifikatsiyasi deyiladi.

• Mexanik elementlar tuprok va jinslarda aloxida (kum) va turli struktura bo`lakchalariga birikkan shaklda bo`ladi. Mexanik elementlarni mikdoriy aniklashga mexanik analiz deb ataladi. Mexanik elementlarning xossalari, ular o`lchamiga ko`ra o`zgarib turadi. O`lchami va xossalari bir-biriga yakin zarrachalar odatda fraksiyalarga birlashtiriladi. Zarrachalar katta-kichikligiga karab fraksiya gruppalarining klassifikatsiyasi ishlab chikilgan. Kattaligi bo`yicha fraksiyalarga ajratilgan zarrachalarning gruppalanishiga mexanik elementlar klassifikatsiyasi deyiladi.

Fraksiyalardagi o`lchami 1 mm dan katta zarrachalarga jinslarning tosh kismi yoki tuprok skleti, 1 mm dan kichiklari esa mayda zarrachali yoki mayda kismi deb ataladi. Shuningdek, mayda zarrachadagi 0,01 mm dan katta zarrachalar xossalari kumga yakin bo`lgani uchun shartli "fizik kum" gruppasiga, 0,01dan kichiklari esa loyga o`xshashligi sababli "fizik loy" deb yuritiladi.

• Fraksiyalardagi o`lchami 1 mm dan katta zarrachalarga jinslarning tosh kismi yoki tuprok skleti, 1 mm dan kichiklari esa mayda zarrachali yoki mayda kismi deb ataladi. Shuningdek, mayda zarrachadagi 0,01 mm dan katta zarrachalar xossalari kumga yakin bo`lgani uchun shartli "fizik kum" gruppasiga, 0,01dan kichiklari esa loyga o`xshashligi sababli "fizik loy" deb yuritiladi.