Microsoft Word эломоновлотин ох-100%

        a)Atmosfera ifloslanishining iqtisodiy zararlari. Atmosferaning ifloslanishi 

turar joy va kommunal xo‘jalikka, qishloq va o‘rmon xo‘jaligiga, sanoatga, tarixiy 

---

 

54

tabiiy  yodgorliklarga  ham  ta’sir  etadi.  Natijada,  xalq  xo‘jaligiga  katta  zarar 

yetkazadi. 

 Atmosfera  ifloslanishining keltirgan zararlarini quyidagi  guruhlarga bo‘lish 

mumkin:  

1)  Atmosfera  ifloslanishi  tufayli  materiallarning  yemirilishi  va  korroziyaga 

uchrashi.  Bunda  atmosferadagi  chang,  qurum,  qattiq  zarralar  va  ba’zi  gazlarning 

ta’sirida  binolar,  inshootlar,  metallar  yemiriladi,  kiyim-kechak  va  gazmolarning 

bo‘yoqlari  buziladi,  qadimiy  tarixiy  yodgorliklar  nuraydi.  Ma’lumotlarga 

qaraganda,  sanoati  rivojlangan,  atmosferasi  iflos  katta  shaharlardagiga  nisbatan  3 

barobar,  qishloq  joylaridagiga  nisbatan  20  barobar,    alyuminiyda  esa  100  barobar 

tez  boradi,  qadimiy  arxitektura  yodgorliklari,  jumladan,  O‘zekistondagi  qadimiy 

obidalar,  marmar  va  bronzadan  ishlangan  monumentlar  tez  yemiriladi. 

Atmosferaning  ifloslanishi,  shuningdek,,  mashina  ranglari,  gazmollar,  kiyim-

kechak, teri materiallarini va umuman shahardagi turli xil ob’ektlar ranglarini tezda 

o‘zgartirib yuboradi. 

 2)  Shaharlarda,  ayniqsa,  sanoatlashgan  joylarda,  atmosfera  havosining 

ifloslanishi  korxona  asMavzu-uskunalarini  kapital  ta’mirigacha  foydalanish 

muddatini o‘rtacha 15 barobar kamaytiradi.  

3)  Atmosferaning  ifloslanishi  natijasida  juda  ko‘p  og‘ir  kasalliklar  vujudga 

kelmoqda,  kishilar  jismoniy  va  ruhiy  kasalliklarga  uchramoqda,  achchiq  tuman 

(smog)dan  ko‘plab  odamlar  o‘lmoqda  va  kasal  bo‘lmoqda.  Bular  juda  katta  va 

tiklab bo‘lmaydigan zarardir.  Havoning  ifloslanishidan  vujudga  kelgan  kasalliklar 

tufayli  odamlarning  o‘lishidan  tashqari,  ularni  davolashga,  kasallik  varaqasiga, 

ishga yaroqsiz bo‘lib qolaganligi uchun nafaqa berish hisobiga davlatlar katta zarar 

ko‘rmoqda. 

4) Atmosfera havosining ifloslanishidan qishloq xo‘jaligi ekinlari katta zarar 

ko‘radi. Bunda qishloq xo‘jalik ekinlarining qurib yoki kam hosil bo‘lib qolishidan 

tashqari,  ekinlar  hisolining  tarkibida  kishi  uchun  foydali  elementlar  kamayib, 

zaharli  moddalar  miqdori  ko‘payadi.  Masalan,  rangli  metallurgiya  sanoati 

---

 

55

doirasida bo‘lgan bug‘doyda ta’sir zonasidan tashqarida bo‘lgan bug‘doy tarkibiga 

qaraganda oqsil moddasi 25-30 %, hosildorlik esa 40-60 % ga kam bo‘lgan.  

5)  Atmosferaning  ifloslanishi  natijasida  vujudga  kelgan  achchiq  tutundan 

avtomobillarning  yurishi,  samolyotning  uchishi  qiyinlashib,  juda  ko‘p  halokatlar 

bo‘ladi. 

6)  Atmosferaning  ifloslanishi  ayrim,  chunonchi,  yarim  o‘tkazgichlar,  o‘ta 

aniq  priborlar,  vaktsina  va  antibiotiklar  ishlab  chiqarishni  juda  qiyinlashtirib 

yubormoqda. Chunki, ular faqat toza havoli rayonlarda ishlab chiqariladi.  

7)  Zavod  va  fabrikalarda  chiqadigan  atmosferani  ifloslovchi  har  xil  gazlar, 

tsement  ranglari,  ruh,  qo‘rg‘oshin,  qalay,  ftor,  molibden  va  boshqalar  juda 

qimmatli  xom  ashyo  hisoblanadi.  Hozircha  ularning  ko‘pchiligi  bekorga 

atmosferaga chiqib ketmoqda.  Agar ular maxsus inshootlar qurilib, ushlab qolinsa, 

u  taqdirda  birinchidan,  atmosfera  kam  ifloslanadi,  ikkinchidan  esa,  behuda  sarf 

bo‘layotgan  xomashyo  tejab    qolinadi.  Faqat  mis  va  rux  erituvchi  zavodlardan 

chiqayotgan  gazlar  tarkibidagi  oltingugurtdan  foydalanilsa,  yiliga  1/5  mln  tonna 

sulfat kislotasi olish mumkin.  

8)  Atmosferaning  ifloslanishi  natijasida  geografik  qobiqning  tabiiy  holatida 

o‘zgarish  yuz  bermoqda,  fotosintez  jarayoni  buzilmoqda  –  tabiatda  modda  va 

energiya  aylanishiga  salbiy  ta’sir  etmoqda,  oqibatda  yer  yuzasida  baholab 

bo‘lmaydigan iqtisodiy, ma’naviy zararlarni keltirib chiqarmoqda.