Microsoft Word texnik tizimlarni boshqarish fanidan

2. Ijtimoiy rejalashtirishning tashkil topishi. 
Korxonaning  barcha  pogonalaridagi  rejalashtirishda  va  boshqarishda-  butun 
bir  jamiyatdan  to  uning  birinchi  bo’g’inigacha  bo’lgan  rejalashtirishning  hamma 
asosiy  yo’nalishlarining  yechiladigan  muammolariga  majmui  yondashish  bilan  hal  
qilinishi 
lozim. 
SHular 
asosida 
korxonalarda 
ijtimoiy 
rivojlanishning 
rejalashtirilishini  takomillashtirish  muhim  masala  bo’lib  koladi.  Oqibatda 
korxonalarda  iqtisodiy  mustakillikka,  majmun  rejalashtirishni  rivojlantirishga  imkon 
yaratiladi. Bularning hammasi xizmat ko’rsatish, ishlab chiqarish va ijtimoiy faollikni 
keng Mehnatkashlar tabakasida (katlamida) oshishini ragbatlantiradi, ishlab chiqarish 
ishlarini  boshqarishda  katnashishiga  sabab  bo’ladi.  Bozor  munosabati  sharoitida 
ilmiy-texnika  taraqqiyoti  keng  miqiyosli  harakterga  ega  bo’ladi.  Avvalo  ularning 
asoslari o’ta sezilarli farq qiladi. Ilmiy-texnika taraqqiyotining o’sish sur’ati ijtimoiy 
tuzumning  harakteriga:  kimning  qo’lida-hammasi  xalqdami  yoki  xususiy 
shaxslardami  ishlab  chiqarish  vositalari.  Ijtimoiy  Oqibatlar  ana  shu  ijtimoiy 
mulkchilikka 
va 
ijtimoiy 
rejalashtirishning 
asoslariga 
bog’lik. 
Ijtimoiy 
rejalashtirishning  tashkil  topishidagi  asosiy  omillardan    yana  biri  korxona 
jamoasining  ijtimoiy  taraqqiyotini ilmiy usul asosida boshqarishdir. Ijtimoiy adolat, 
tenglik  va  erkinlikni  ta’minlash,  odamning  rivojlanishiga  halakit  beruvchi  barcha 
to’siqlarni bartaraf qilish, shaxs bilan  jamoa, jamiyat manfaatlarini okilona baholash 
kabilar    ijtimoiy  rejalashtirishning    muhim  maqsadi.  Rahbarlar,  jamiyat  tashkilotlari 
insoning  Mehnat  va  turmush  sharoitlarini  yaxshilash  to’g’risida  doim  gamxurlik 
qilgan joyda kishilar o’zlarining yaxshi ishlashlari bilan javob beradilar va aksincha, 
birinchi  o’ringa  fakat  ish  (maxsulot,  xizmat  ko’rsatish)  birliklari  quyilgan, 
Mehnatkash  xaqidagi  gamxurlik  chekkaga  surib  quyilgan  joyda,  odatda,  reja 
topshiriklari  ham  bajarilmaydi.  Bunday  korxonalarda  jamoalar  barqaror  emas, 
hodimlar  kunimsizligi  katta,  kishilar  o’z  Mehnatlaridan  konikmaydilar.Tabiyki, 
bunday  sharoitlarda  Mehnat  unumdorligi  keskin  pasayadi.  CHunki  hodim,  garchi  u 

---

 
78
yuksak  malakaga  ega  bo’lsa  ham,  yangi  ish  joyida  bir  necha  oy  davomida  avvalgi 
unumiga erisha olmaydi. 
Kishilar  to’g’risida  gamxurlik  qilish  va  ularning  iqtisodiyotini  rivojlanishiga 
kushadigan  muayyan  ulushi  o’zviy  dialektik  birlikdir.  Korxona  jamoalarining 
ijtimoiy rivojlanishining rejalarini ishlab chiqishda katta kiyinchiliklardan biri shuki, 
har  xil  korxonalarga  mos  keladigan  tashkiliy  shakillar  yo’q  desa  bo’ladi  (olim  va 
mutaxasislar tomonidan ishlab chiqilgan ko’pgina holis va noholis, aksariyat ijtimoiy 
jarayonlarning rejalashtirish sohalarini kengaytirish va chuqurlashtirishga qaratilgan). 
Ma’lumki  ijtimoiy  rejalashtirishning  ob’ekti  –  bu    har  xil  ijtimoiy  guruhlarni  tarkib 
toptiruvchi  odamlar,  ayni  vaqtda  shaxsdir,  maqsadi  –  har  tomonlama  rivojlangan, 
ma’naviy  barkamol  shaxsni  voyaga  yetkazish  uchun  sharoit  yaratishdir.  Korxona 
jamoasining  tuzilishini  o’rganish  ijtimoiy  rejalashtirishga  boshlangich  ma’lumot 
beradi. Jamoaning markazida odam, har xil ijtimoiy guruhlar tarkibiga kiruvchi shaxs 
turadi. Jamoada  ijtimoiy o’zgarish  (siljish) shaxs  yoki  guruhning  ijtimoiy  maqsadini 
o’zgarishida  namoyon  bo’ladi.  SHaxs  yoki  guruhning  ijtimoiy  makomini  aniqlovchi 
ko’rsatkichlar  ijtimoiy  rejalashtirishning  mazmunida  o’z  ifodasini  topishi  kerak. 
Avtokorxona  jamoasining  ijtimoiy  rivojlanish  rejasi  quyidagi  bo’limlarni  o’z  ichiga 
oladi: 
-korxona jamoasining ijtimoiy-demografik tuzilishining o’zgarishi: 
-Mehnat  sharoitini  yaxshilash  va  korxona  hodimlarining  salomatligini 
muxofaza qilish: 
-ijtimoiy-madaniy va turar joy-turmush sharoitini yaxshilash; 
-shaxsiy tarbiyalash va Mehnatkashlarning ijtimoiy faolligini o’stirish; 
-ish xaqi tulashni oshirish va takomillashtirish. 
Ushbu  rejalarni  ishlab chiqish oddiy emas, ijtimoiy  rivojlanishning ommaviy 
o’sishi  rejalashtirishning  nazariyasini  va  ta’limotini  tarakkiy  etishini  muhim  masala 
qilib  kuydi.  Natijada  bir  qator  tajribalar  umumlashtiriladi  va  keng  mikyosda 
qo’llanila  boshlandi.  Ammo  Bular  chegara  bo’la  olmaydi,  chunki  nazariya  va 
amaliyot  doimo  rivojlanishda  biri  biriga  ta’sir  qiladi,  g’oyalar,  mafkuralar  va 
ma’lumotlar  almashinadi.  Demak,  ijtimoiy  rejani  ishlab  chiqishda  mutaxasislardan 

---

 
79
doimo  ijodiy  bilim  va  Mehnat  talab  qilinadi.Ijtimoiy  rejalashtirishning  amaliy  holati 
va  o’sishiga  yo’nalishi  o’z  navbatida  ko’pgina  muayyan  ijtimoiy  jarayonlarni 
chuqurrok  tushinishga  imkon  beradi,  Oqibatda  uning  ta’limoti  va  uslubi 
takomillashtiriladi.  Fakat  fan  va  ijtimoiy  amaliyotning  hamkorligi  ijtimoiy 
rejalashtirishning  rivojlanishiga  muhim  kadam  bo’lib  xizmat  qiladi.  Dolzarb 
muammolardan  biri  ijtimoiy  rejalashtirishning  maqsadlarini  aniqlashdir.  Ijtimoiy 
rejaning ishlab chiqish usuliga va amalga oshirilishi uchun jamoani keng va jadal jalb 
etilmay  turib  foydali  ijtimoiy  rejalashtirishga  erishish  mumkin  emas.  Korxonada 
rejalashtiriladigan  va  rejalashtirilmaydigan  jarayonlarni  ajratish  va  tahil  qilish 
ularning mexanizmlarini o’rganish va andozalashning tizimli yo’lini ta’minlaydi.