|
1. O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURISHNING
RIVOJLANISH TARIXI
۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞
O’rta va uzoq masofalarga yugurish tarixi kishilik jamiyatining
tarixi bilan chambarchas bog’liq hisoblanadi. Ibtidoiy tuzum davrida
ovchilar qochib borayotgan yovvoyi hayvonlarga nayza sanchishi va
jarohatlangan hayvonning nobud bo’lishini kutish uchun uning
orqasidan uzoq masofaga yugurib borishi talab qilingan.
Quldorlik tuzumi davrida esa yugurish jismoniy jihatdan
rivojlanishning bir qismi hisoblangan. Qadimgi davrda Olimpiada
o’yinlarida dastlab 1 ta bosqichda (192,27 m) yugurish amalga
oshirilgan.
Keyinroq o’yinlar dasturi kengaytirilgan bo’lib, uning tarkibiga
24 ta bosqichni ya’ni 4610,44 metr masofani o’z ichiga oluvchi, uzoq
va o’rta masofalarga yugurish kiritilgan.
Katta uzoqlik masofalariga yugurish jismoniy mashqlar sifatida
keng ommalashmagan. Katta masofalarga faqat poygachilar va
professional yuguruvchilar yugurishlari qayd qilinadi. Ushbu
O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI
~ 6 ~
ko’rinishda, masalan forslarga qarshi urushda yordam so’rash
maqsadida Feydippidos ikki kun mobaynida Afinadan Spartagacha
masofani chopib o’tgan.
Zamonaviy engil atlektikada o’rta va uzoq masofalarga yugurish
turlarining boshlang’ich manbalarini Angliyadan qidirish talab
qilinadi. XVIII asrdayoq bu joyda professional yuguruvchilar
shakllangan, bu yo’nalish keng ommalasha boshlangan. Ularnining
erishgan yutuqlari haqida yozma manbalarda qayd qilingan
ma’lumotlar saqlanib qolgan. Jumladan, ushbu yuguruvchilar ¼
(chorak) mildan 100 milgacha masofani yugurib o’tishlari qayd
qilingan. XIX asrda nisbatan taniqli bo’lgan yuguruvchilardan biri –
Barkli hisoblangan. 1801 yilda u 110 mil (tahminan 177,027 km)
masofani 19.27.0 vaqt davomida bosib o’tishni uddalagan. XIX asrga
kelib, yugurish sevimli engil atletika turlaridan biriga aylangan bo’lib,
ushbu sport turi bilan professional va havaskorlik darajalarida
shug’ullanishgan. Birinchi zamonaviy Olimpiada o’yinlarini o’tkazish
vaqtida Angliya, AQSh va boshqa mamlakatlar yuguruvchilari
qatnashishgan.
Turli
xil
mamlakatlarda
chidamlilik
bo’yicha
yugurish
musobaqalari tashkil qilinishi boshlangan. Zamonaviy engil atletika
tarixi boshlanishi 1837 yilda Regbi shahri (Angliya) kollejida ta’lim
oluvchilar o’rtasida bir mil (tahminan 2 km atrofida) masofaga
yugurish musobaqalari o’tkazilishi bilan belgilanishi qayd qilinadi.
Ikkinchi jahon urushidan keyin o’rta va uzoq masofalarga
yugurish rivojlantirilishida sostialistik tuzumdagi mamlakatlar muhim
o’rin tutishgan. 1964 yildan keyin uzoq va o’rta masofalarga
yuguruvchilar bo’yicha dunyo elitasi (saralanganlar) tarkibini Afrika
mintaqasi vakillari to’ldirishgan.
Birinchi jahon urushidan keyin ayollar o’rtasida 800 metrga
yugurish musobaqasi o’tkazilgan. Biroq, 1928 yilda Amsterdam
shahrida o’tkazilgan Olimpiada ushbu masofaga yuguruvchi
ayollarning ko’pchiligi marraga etib kelishganda tinkasi qurib qolishi
kuzatilganidan keyin bu masofaga yugurish musobaqalari Olimpiada
o’yinlari dasturi tarkibidan chiqarib tashlangan. 800 metr va 1500
metr masofaga yugurish musobaqalari faqat Sobiq Ittifoqda va
Angliyadagina saqlanib qolgan va davom ettirilgan.
O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI
~ 7 ~
Ikkinchi jahon urushi tugaganidan keyin 800 metr masofaga
yugurish musobaqalari Evropa birinchiligi dasturi tarkibiga kiritilgan.
Bu erda birinchi o’rinlarni Angliyalik va Sobiq Ittifoqlik
yuguruvchilar egallashgan. 800 metrga yugurish mashqlarining
samarali tarzda rivojlantirilishi keyinchalik Evropa birinchiligi
musobaqalari tarkibiga ayollar uchun 800 metr va 1500 metrga
yugurish kiritilishi bilan belgilanadi.
Dunyo engil atletikasi tarixida aka – uka Znamenskiylar, V.Kust,
T.Kazankin, L.Bragin, A.Shevstov – Lisenko, P.Bolotnikov kabi
yuguruvchilar chidamlilik bo’yicha yugurishda yuksak natijalarga
erishishgan.
5000 metr va 10000 metr masofalarga yugurish bo’yicha
dunyoning eng kuchli 10 ta yuguruvchilari ro’yxati tarkibiga erkaklar
orasida – V.Kust kiritilgan, ayollar o’rtasida esa – N.Olizarenko,
T.Kazankina, N.Otkolenko, 1500 metr masofaga yugurish bo’yicha –
T.Kazankin, L.Bragin, O.Dvirn, N.Olizarenko, Z.Zaysova, 3000 metr
masofaga yugurish bo’yicha – T.Kazankin, L.Bragin, S.O’lmasova,
Z.Zaysova, O.Bondarenko kabilar qayd qilingan.
O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI
~ 8 ~
Do'stlaringiz bilan baham: |
