Mn-319 Guruh Tangriberganov Ravshan

MN-319 Guruh Tangriberganov Ravshan.



Javoblar:

1. Aholining umumiy soni muhim statistik ko‘rsatkich bo‘lib, juda ko‘p iqtisodiy jarayonlarda foydalaniladi. Lekin aholi statistikasining vazifalaridan biri, uning tarkibini ham o‘rganishdir. Aholining tarkibi quyidagi belgilari bo‘yicha o‘rganiladi: umumdemografik belgilar (jinsi, yoshi, oilaviy holati), milliy tavsifi bo‘yicha (millati, ona tili); aholining madaniy – ma’rifiy darajasini tavsiflovchi belgilar bo‘yicha (ma’lumot va shu kabilar); aholining ijtimoiy tarkibini tavsiflovchi va boshqa belgilari bo‘yicha.

Umuman statistika yangi tug‘ilgan chaqaloqlar orasida, o‘g‘il bolalar ko‘proq tug‘ilishini ko‘rsatadi. Lekin ular ulg‘aya borgan sari, o‘zaro tenglashib boradi.

Aholining jinsiy tarkibiga jamiyatda bo‘lgan turli xil jarayonlar ham ta’sir etadi. Ikkinchi jahon urushi ta’siri natijasida 1959 yilda Respublika aholisi tarkibining 48% ni erkaklar; 52% ni ayollar tashkil etgan. Keyingi yillar bu nisbatlar baravarlashmoqda. Hozirgi vaqtda aholi tarkibida erkaklar- 50,1% ni, ayollar – 49.9 % ni tashkil etadi.

Statistika aholining yoshini quyidagi guruhlarga bo‘lib o‘rganadi: 3 yoshgacha; 3 yoshdan 7 yoshgacha; maktab yoshidagilar (7-17 yosh); 18 va undan katta yoshdagi aholi; nafaqaxo‘rlar (55 va undan yuqori yoshli ayollar, 60 va undan yuqori yoshli erkaklar).

Respublikamiz aholisining 2/3 qismini bolalar va yoshlar tashkil etadi. Bu ma’lumotlar mamlakatimiz juda katta mehnat potensialiga ega ekanligini va u yildan-yilga ko‘payib borayotganligini ko‘rsatadi.Aholining oilaviy holati qayd qilingan nikohlar va nikohdan ajralishlar soni bilan tavsiflanadi. O‘zbekiston jahonda eng yuqori nikoh darajasi va oila ajralishining eng past darajasi kuzatilgan mamlakatlardan biridir. Statistikada nikohdan o‘tganlar va nikohdan ajralishlar koeffitsientlari hisoblanadi.

Nikohdan o‘tganlar koeffitsienti (Nk) nikohdan o‘tganlar sonini (NO’) 1000 ga ko‘paytirib, aholining o‘rtacha soniga bo‘lib topiladi.

Nikohdan ajralishlar koeffitsienti (Ak) nikohdan ajralganlar sonini 1000 ga ko‘paytirib, aholining o‘rtacha soniga bo‘lib topiladi.

2. Korxonalar mavjud mablag‘lari shu jumladan aylanma mablag‘laridan ham samarali foydalanishlari lozim. Aylanma mablag‘lar foydalanish samaradorligini ko‘rsatkichlari tizimi belgilaydi. Ularning asosiylari quyidagilardir:

Aylanma mablag‘larning aylanuvchanlik koeffitsienti, boshqacha aytganda aylanma mablag‘lar shu korxonada hisobot (tahlil) davri mobaynida necha marta aylangan. Ishlab chiqarish korxonalarida bu ko‘rsatkichni har bir so‘m aylanma mablag‘larga qancha mahsulot ishlab chiqarilgan deyish ham mumkin.

Bu ko‘rsatkich (Ay.mabl.ak) korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini (Q) aylanma mablag‘lar o‘rtacha qiymatiga nisbati bilan hisoblanadi.

Aylanma mablag‘larning kunlardagi aylanuvchanligi aylanma mablag‘lar o‘rtacha qiymatini o‘rtacha bir kunlik mahsulot hajmiga nisbati bilan aniqlanadi.

Aylanma mablag‘larning aylanuvchanligi :

(Ay.mabl..a) = Ay.mabl.: Q : Ks

Bunda: Ks - hisobot davridagi kunlar soni

Aylanma mablag‘lar daromadliligi olingan yalpi daromad summasini aylanma mablag‘lar summasiga foizlardagi nisbati bilan aniqlanadi va bu ko‘rsatkich 100 so‘m aylanma mablag‘lardan foydalanib, qancha daromad olinganligini bildiradi.

Aylanma mablag‘lar rentabelligi (foydaliligi) korxonaning foydasini foydalanishdagi aylanma mablag‘lar summasiga foizdagi nisbati bilan hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich korxona har bir 100 so‘m aylanma mablag‘larga qancha foyda olganligini ko‘rsatadi.

Aylanma mablag‘larning samaradorligini tahlil qilganda debitor qarzlarning ham aylanuvchanligini aniqlash va tahlil qilish lozim. Bu ko‘rsatkich (D.a) debitor qarzlar summasini hisobot davri kunlariga ko‘paytirib va sotilgan mahsulot hajmiga bo‘lib topiladi.

3. Masala: