Moddalar va energiya almashinuvi

---

www.arxiv.uz 
Moddalar va energiya almashinuvi. Ayiruv 
organlarining fiziologiyasi 
 
 
Reja: 
 
1. Oqsillar almashinuvi. 
2. Organizmda oqsillar parchalanishi. 
3. Azot balansi. 
4. Yog`lar almashinuvi. 
5. Uglevodlar almashinuvi. 
6. Organizmda uglevodlarning bir turdan ikkinchi turga aylanishi. 
7. Suv va mineral tuzlar almashinuvi. 
8. Energiya almashinuvi. 
9. Energiya sarfini tekshirish usullari. 
10.Asosiy almashinuv. 
11.Vitaminlar va ularning bola organizmi uchun ahamiyati. 
12.Suvda eruvchi vitaminlar. 
13.Yog`da eruvchi vitaminlar. 
14.Turli yoshdagi bolalarning ovqatlanish me`yorlari. 
15.Buyrakning strukturasi va funktsiyasi. 
16.O`simtachalar. 
17.Filtratsiya. 
18.Buyrak kanalchalarida reabsorbtsiya. 
19.Buyraklar funktsiyasining boshqarilishi. 
20.Siydik chiqirilishi. 
 

---

www.arxiv.uz 
 
Tayanch iboralar
: Oqsil, azot balansi, uglevod, suv, mineral tuzlar, energiya almashinuvi, 
vitaminlar, yog`lar, buyrak, o`simtalar, filtratsiya, siydik. 
 
1. Oqsillar almashinuvi. 
Organizmda moddalar almashinuvi muhim protsess bo`lib, u asosan tiriklik belgisidir. 
Oqsillar yoki proteinlar organizmda ikki xil funktsiyani bajaradi, yani qurilish materiali 
hamda energiya beruvchi manba sifatida. Oqsillarning plastik material funktsiyasi-barcha 
hujayralar va organlar oqsillardan tuzilgan. Ikkinchidan, oqsillarning ximiyaviy parchalanishi 
tufayli organizm kerakli energiya bilan taminlanib turadi. Har bir to`qima tarkibidagi oqsillar 
iste`mol qilingan oziq moddalar hisobiga yangilanib turadi. Oqsillar tarkibi jihatidan 20 xil 
aminokislotalardan iborat bo`lib, shundan 10 tasi to`la qimmatli, qolgan 10 tasi qimmatsizdir. 
Tarkibida sintez protsesslari normal borishi uchun zarur aminokislotalar bo`lsa, bunday 
oqsillar to`la qimmatli oqsillar, birortasi bo`lmasa, yoki juda kam bo`lsa, bunday oqsillar to`la 
qimmatsiz oqsillar deyiladi. To`la qimmatsiz oqsillar hujayra va to`qimalarning doimiy ravishda 
yangilanib turishi uchun yaroqsizdir.
To`la qimmatli oqsillar, go`sht tuxum, baliq, ikra, sut tarkibida bo`lsa, to`la qimmatsiz 
oqsillar asosan o`simlik mahsulotlarida uchraydi.