“Moliya asoslari” fanidan yakuniy nazorat savollari Moliya haqidagi ilmiy nazariyalar: Iqtisodchi olimlar tomonidan moliyaga oid ishlab chiqilgan nazariy qarashlar moliyaviy qonunchilik va davlat fiskal siyosatining asosini tashkil qildi. Xorijiy iqtisodchilar moliyaga oid nazariyalarining birinchi guruhini siyosiy iqtisod mumtoz olimlarining kontseptsiyalari tashkil etadi. Kapitalistik taraqqiyotning dastlabki bosqichidayoq barcha iqtisodiy nazariyalarda moliyaviy kontseptsiyalar alohida o’ringa ega bo’lgan. Davlat xarajatlari, soliqlar, kredit va byudjetning iqtisodiyotga ta’siri masalalari siyosiy iqtisod klassiklari (Buyuk Britaniyada – U.Petti, A.Smit va D.Rikardo, Fransiyada – P.Baugilber) tomonidan tadqiq qilingan.
Zamonaviy moliya fanining rivojlanishi: Zamonaviy moliya – o‘ziga xos ilmiy-amaliy fan. Unda afsuski, hanuzgacha amaliyotimizda yetarli darajada e’tibor berib kelinmayotgan hamda qadriga yetilmayotgan vaqt va Noaniqlik sharoitida defitsit pul mablag‘larining taqsimlanish masalalari o‘rganiladi. Bu o‘rinda “vaqt” va “noaniqlik Sharoitida” deb nomlangan so‘z va so‘zlar birikmasiga jiddiy E’tibor berishingizni so‘raymiz. Zamonaviy moliya ilmida buLar shunchaki so‘zlar yoki so‘z birikmalari emas. Ajablanarlisi Shundaki, aynan ular shu ilmning taqdiri va qadr-qimmatini Belgilab beradi. Aslida faqat shugina emas, balki har birimizning taqdirimiz va qadr-qimmatimizni belgilab berishda Ham vaqt va noaniqlik sharoiti hal qiluvchi ahamiyatga ega. Zamonaviy moliya (fani) quyidagi uch analitik “ustun” ustida vujudga keladi: • vaqt omili (davrlar o‘rtasidagi muqobil variantlar tahLili)ni hisobga olgan holda pul mablag‘laridan foydalanishni Optimallashtirish (oqilonalashtirish); • aktivlar qiymatini baholash; • portfel nazariyasini ham o‘z ichiga oluvchi riskiy Boshqaruv. Zamonaviy moliya yagona (yaxlit holdagi) “Moliya” Fanining bir (tarkibiy) qismi hisoblanadi. Uning bunday Nomlanishi ma’lum ma’noda shartli xarakterga ega. Bu Joyda ushbu fanning faqat zamonaviy va ayniqsa, uning Amaliy jihatlariga maxsus ravishda alohida urg‘u yoki e’tibor berilayotgani uchun uni shunday nomlash mumkin. Shaxslarning ma’lum vaqt mobaynida defitsit pul reSurslari kirimi (daromadi) va chiqimi (xarajati)ni qanday Boshqarishni o‘rganishga zamonaviy moliya, deyiladi.Demak, zamonaviy moliya (…finance) shaxs (odam, kishi)Larning ma’lum vaqt mobaynida defitsit pul resurslari kirimi (daromadi) va chiqimi (xarajati)ni qanday boshqarishlari To‘g‘risidagi fan hisoblanadi. Moliyaviy qarorlar shunisi bilan Ajralib turadiki, kirim (daromad)lar va chiqim (xarajat)lar: a) Vaqt oralig‘ida tarqatilgan (bir-biridan farqlanadi, ajratilgan); b) odatda, ularning bo‘lajak miqdorini na qaror qabul qiladiganlar va na boshqa biror-bir odam bashorat qila olmaydi.onaviy moliya nazariyasi qator konsepsiyalardan iborat bo‘lib, bu konsepsiyalar talaba (kitobxon)larga vaqt omilini hisobga olgan holda pul resurslarini taqsimlash masalalarini o‘rganishga tizimlashtirilgan yondashuvni, shuningdek, uning yordamida barcha muqobil variantlar o‘rganiladigan va moliyaviy qarorlar qabul qilinib, hayotga tatbiq etiladigan miqdoriy modellar to‘plamini taklif etadi. Mazkur asosiy konsepsiyalar va miqdoriy modellar moliyaViy qarorlar qabul qilishning barcha bosqichlarida: avtomobilni sotib (ijaraga) olish yoki o‘z biznesini yo‘lga qo‘yish Imkoniyatini baholashda yirik kompaniyaning moliyaviy Direktori telekommunikatsiya xizmatlari bozoriga chiqish Istiqbollarini belgilayotganda, yoki Jahon banki O‘zbekistonda gidro yoki issiqlik elektrostansiya qurilishini moliyalashtirish masalasini hal etayotganda qo‘llaniladi.
Moliyaviy siyosatning mazmuni : Takror ishlab chiqarishning alohida ehtiyojlarini qondirish va uzluksiz takror ishlab chiqarish jarayonini moliyaviy resurslar bilan ta’minlash uchun ijtimoiy boylikni shakllantirish, taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonlariga yo’naltiriladigan maqsad va vazifalarning echilishini aniqlash moliyaviy siyosat deyiladi. Moliyaviy siyosatga quyidagicha boshqa ta’rif berish ham mumkin: moliyadan foydalanishning metodlari, uni tashkil qilishning amaliy shakllari va metodologik printsiplarining majmui (yig’indisi) moliyaviy siyosat deyiladi.
