Mundarija kirish I bob. Erkin iqtisodiy zonalar tashkil etishning nazariy-huquqiy asoslari

BOB. O'zbekistonda erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini rivojlantirish istiqbollari

2.1. O'zbekistonda tashkil etilgan erkin iqtisodiy hududlarning asosiy yo'nalishlari

Hozirgi kunda O'zbekistonda quyidagi erkin iqtisodiy zonalar tashkil qilingan: Navoiy shahrining xalqaro aeroporti hududi yaqinida «Navoiy» erkin industrial-iqtisodiy zonasi (EIIZ), Toshkent viloyatida «Angren» maxsus industrial zonasi (MIZ), Jizzax viloyatida Sirdaryo viloyatining Sirdaryo tumanida filiali bo'lgan «Jizzax» maxsus industrial zonasi (MIZ), O'zbekiston Milliy universitetida Kembrij universiteti bilan hamkorlikda ilmiy-tadqiqot markazi. Erkin industrial- iqtisodiy zona — bu mamlakatimiz iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni, birinchi galda, to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalarni faol jalb etishning muhim omilidir. Navoiy
respublikamizda sanoat sohasida ulkan salohiyatga ega viloyat. Bu hududda 20 tadan ortiq yirik sanoat korxonalari faoliyat yuritadi.
"O'zbekiston havo yo'llari" milliy aviakompaniyasi Koreya Respublikasidan lizing asosida 2 ta «A 300 — 600 F» rusumli yuk samolyotini xarid qilib, ularni logistika ixtiyoriga berdi. Pirovardida markazning salohiyati yuksalib, uning uchun jahondagi barcha yuk bozorlariga yo'l ochildi. Chunki yangi havo kemasining har biri 40 tonnagacha yuk bilan 7 ming kilometr masofani to'xtamasdan bosib o'ta oladi. Ko'rinib turibdiki, Navoiy aeroportida xalqaro qatnovni amalga oshiradigan barcha zamonaviy samolyotlarga tezkor, yuqori sifatli texnik va servis xizmati ko'rsatish uchun keng imkoniyatlar mavjud.
"Navoiy" xalqaro aeroporti Korean Air boshqaruviga o'tgandan so'ng uning iqtisodiy ko'rsatkichlari sezilarli darajada ijobiy tomonga o'zgardi. 2009 yilning 6 oyi mobaynida "Navoiy" aeroportidan uchishlar soni o'tgan yilning shu davriga nisbatan 3 barobardan ortiq o'sdi, ya'ni 133 dan 433 taga etdi. Aeroportning yuk tashish terminali orqali tashilgan yuklar hajmi 15 tonnadan 3337 tonnaga etdi.
Aeroportning foydasi esa, 10 martaga ko'paydi va 5810 ming AQSh dollarini tashkil qildi⁷.
"Navoiy" EIIZda tashkil etilgan barcha korxonalar zamonaviy yuqori texnologik uskunalar bilan jixozlangan bo'lib, bularning barchasi jahon bozorida raqobatbardosh bo'lgan tayyor mahsulot ishlab chiqarish imkonini beradi.

«Navoiy» EIIZda 2010-2011 yillarda umumiy qiymati 100 mln. AQSh dollariga teng bo'lgan 20 ta investitsiya loyihasini ishga tushirish bo'yicha qurilish va montaj ishlari olib borildi. Ular elektronika, avtomobil ehtiyot qismlari, kosmetika mahsulotlari, polimerni qayta ishlash va oziq-ovqat sanoati sohasiga

⁷ www.jahonnews.uz
tegishli loyihalardir. 2010 yilda «Navoiy» EllZda tashkil qilingan korxonalarga 57,6 mln. AQSh dollaridan ziyod investitsiya kiritilgan. Mazkur korxonalarni ishga tushirish orqali 397 tadan ortiq yangi ish o'rinlari tashkil qilindi. «Navoiy» EIIZda 2011 yilda 35,9 mlrd. so'mlik yoki 20,5 mln. AQSh dollariga teng bo'lgan miqdorda tayyor mahsulotlar ishlab chiqarildi va shundan 195,2 ming AQSh dollariga teng miqdordagi mahsulotlar eksport qilindi⁸.
Bundan tashqari, 2010-2011 yilgi Davlat investitsiya dasturlari va O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 15 dekabrdagi PQ-1442-sonli "2011-2015 yillarda O'zbekiston Respublikasi sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari to'g'risida"gi qaroriga ko'ra, "Navoiy" EIIZda umumiy qiymati 269,8 mln. AQSh dollariga teng bo'lgan 24 ta loyihani amalga oshirish rejalashtirilgan. EIIZga kiritiladigan investitsiyalar hajmi yil sayin ortib borishi ko'zda tutilgan (9 - rasm).