Mustaqillikning taraqqiyot yo‘li mamlakatimizda fan rivoji uchun keng imkoniyatlar yaratdi

 

12-mavzu: Mulohaza. Xulosa chiqarish  

Reja: 

1. Mulohazaning kompleks taxlili: tarkibi, ifodalanishi, chinlik qiymati, turlari  

2. Oddiy va murakkab mulohazalar va ularning turlari  

3. Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi: tuzilishi, turlari va umumiy qoidalari  

4.  Fikrning  xarakat  yo‘nalishiga  ko‘ra  xulosa  chiqarish:    induksiya    va  deduksiya,  analogiya; 

ularning o‘zaro aloqadorligi  

 

HUKMpredmetga  ma’lum  bir  xossaning,  munosabatning  xosligi  yoki  xos  emasligini 

ifodalovchi tafakkur shaklidir. 

Hukmning  asosiy  vazifasi  predmet  bilan  uning  xususiyati,  predmetlar  o’rtasidagi 

munosabatlarni  ko’rsatishdir.  Ana  shuning  uchun  ham  u  doimo  tasdiq  yoki  inkor  shakldagi 

fikrdan  iborat  bo’ladi.  Fikr  yuritish  jarayonida  biz  predmet  va  hodisalarning  oddiy,  tashqi 

---

 

32 

xususiyatlari  bilan  birga  ularning  ichki,  zaruriy  bog’lanishlarini,  munosabatlarini  bilib  boramiz. 

Predmet  va  hodisalarning  xususiyatlarini  ketma-ket  o’rganib,  ular  haqida  turli  abstraktsiyalar 

hosil  qilamiz.  Bu  abstraktsiyalar  hukmlar  yordamida  ifodalanadi.  Bilimlarimiz  turlicha  bo’lgani 

uchun,  ularni  ifodalaydigan  hukmlar  ham  har  xil  bo’ladi.  Ba’zi  hukmlarda  aniq,  tekshirilgan 

bilimlar  ifodalansa,  boshqalarida  xususiyatning  predmetga  xosligi  taxmin  qilinadi,  ya’ni  noaniq 

bilimlar ifodalanadi. 

Hukmlar  nisbatan  tugal  fikrdir.  Unda  konkret  predmet  bilan  uning  konkret  belgisi  haqida 

bilim ifoda qilingan bo’ldi. 

Hukmlar  voqelikka  mos  kelish  darajasiga  ko’ra  chin,  xato  va  noaniq  (ehtimol,  taxminiy) 

bo’ladi.  Ob’ektiv  voqelikka  mos  kelgan,  uni  to’g’ri  ifodalagan  hukmlarchin,  mos  kelmaganlari