|
Kauchuk asosidagi yelimlar.
Rezinalarni uzaro (masalan, avtomobil kameralarini tag‘mirlashda),
shuningdek rezinani shisha, metall, va boshqa materiallarga biriktirishda sovuqlayin qotadigan rezina
yelimlaridan (VKR-15,16,17, KËM-1,4508 va boshqalar) foydalaniladi. Ular tabiiy yoki sintetik
kauchuklarni organik erituvchilarda, ko‘‘incha «Galosha» benzinida (benzinning 80-120
0
S haroratlar
oralig‘ida qaynab bug‘lanadigan tor fraktsiyasi) eritib tayyorlanadi. Xona haroratida yelimlab biriktirish
uchun 24 soat kifoya. Ëekin sovuqlayin yo‘ishtirilgan birikmaning mustahkamligi, issiqqa chidamliligi
‗ast (60-80
0
S) bo‘ladi (VKR-16,17 yelimlarniki 150
0
S). qaynoq o‘zida vulkanizatsiya qilish jarayoni 140-
150
0
S haroratda bajariladi. Bunda olinadigan birikmalarning mustahkamligi ko‘‘incha asosiy
materialnikidan qolishmaydi. Vulkanizatsiya qilinmaydigan kauchukdan tayyorlangan buyumlarni
‗ulatlar, alyuminiy, latunga mustahkam yo‘ishtirish uchun qaynoq leykonat yelimidan foydalaniladi.
Birikma 150
0
S gacha haroratda ishlay oladi. Tayyor yelimni 1,5 yil saqlash mumkin. Bu yelim elastik,
neftü mahsulotlari tag‘siriga chidamli birikma hosil qiladi.
Uz-uzidan vulkanizatsiyalanadigan 88N va 88N‘ yelimlaridan amalda foydalanish qulay (elim
tarkibida vulkanizatsiyalanishni tezlatgich va aktivlashtirgich bo‘lgani sababli u xona haroratida bir
so‘tka davomida vulkanizatsiyalanadi) olingan birikma ancha mustahkam chiqadi. Agar biriktirish
yelimini 50
0
S gacha qizdirib bajarilsa, birikmaning mexanik mustahkamligi yanada ortadi. Neftü
mahsulotlari tag‘siriga chidamaliligini ‗astligi bu yelimlarning kamchiligidir. Agar kremniyorganik
kauchukdan olingan issiqqa chidamli rezinalarni metallarga biriktirish lozim bo‘lsa, KT-25,KT-30 va
boshqa yelimlarni ishlatish mumkin. Bu yelimlar kremniyorganik smolalar asosida tayyorlanadi, 200
0
S
haroratgacha chidash beradi.
Elimlab biriktirish jarayoni sirtlarni mag‘lum darajada tayyorlashni talab qiladi. Mustahkam
birikma olish uchun sirtlar bir xil g‘adir-budurlikka ega bo‘lishi kerak. Buning uchun alyuminiy, qalay,
keramika, chinni, rezina kartonga jilvir kog‘oz bilan, qora metallar, qattiq qotishmalar, bag‘zi
‗lastmassalarga ‗itra bilan ishlov beriladi. Yog‘och buyumlar egov bilan tozalanadi. Bag‘zi metall va
qotishmalar (alyuminiy, magniy, mis, xromlangan buyumlar) uchun sirtlarni kislota yoki ishqorli
vannalarda xurushlashga va boshqa o‘eratsiyalarni bajarishga tug‘ri keladi. ‗olietilen va bag‘zi boshqa
‗lastmassalardan tayyorlangan buyumlarga sulüfat kislota eritmasi bilan ishlov beriladi. Yo‘ishtirishdan
oldin detallar benzin, atseton, yuvish vositalari bilan yog‘sizlantiriladi. Yelimlab biriktirilgan detallarni
tag‘mirlanayotganda ulardagi eski yelimni qirib tashlash zarur.
Buyalgan sirtlar yuvish vositalari bilan yuviladi va jilvir qog‘oz bilan ishqalanadi (kuch
tushmaydigan konstruktsiyalar-ni sirtlari) yoki buyoq qatlami bo‘tunlay qirib tashlanadi. Tayyorlangan
sirtga yelim, odatda, cho‘tka bilan kamdan kam o‘zilarda ‗ulüverizator yoki sh‘atelü bilan yelim ‗astalari
surtiladi. Bu jarayonni mexanizatsiyalashtirish uchun ko‘‘incha yelim surtadigan jihozlardan
foydalaniladi. Hajmiy detallarga yelimlarni eletrostastik maydonda surtish qullanila boshlandi.
Îdatda, biriktiriladigan sirtlar va yelim ‗ardasining issiqdan chiziqli kengayish koeffitsenti turlicha
bo‘ladi. SHu sababli yelimni sirtga mumkin qadar yu‘qa qilib surtish zarur. Faqat shundagina birikma
mustahkam chiqadi. Yelim ‗ardasining qalinligi 0,25 mm dan oshmasligi kerak.
Yo‘ishqoq lentalardan foydalanish sohasi ancha kengaydi: ular izolyatsiyalarni tag‘mirlashda,
metallarning korroziyalanishdan saqlashda, sirtlarni buyash yoki galüvanik qo‘lamalar hosil qilishda
ishlatiladi. Bundan tashqari, ular buyumlarni markalashda, urashda ham ishlatiladi. Ëentalar qog‘oz,
tselofan, ‗olietilen, lavsan, ‗olivinilxloriddan tayyorlanadi va ularga yelim surtiladi. Ularning afzalligi
shundaki ular deyarli barcha sirtlarga yaxshi yo‘ishadi, yo‘ishtirish uchun maxsus uskuna talab qilmaydi.
Tayyor o‘zida chiqariladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
