Наноструктурали полимер-полимер тизимлар

Download 1,23 Mb.

bet	1/2
Sana	24.06.2022
Hajmi	1,23 Mb.
	#700166

1 2

Bog'liq
1 (1) (2)

Наноструктурали полимер-полимер тизимлар
^{Polimerlarning turli xil zvenolarni turli tartibda kovalent bog‘lar hosil qilib birikishi natijasida chiziqli, tarmoqlangan, to‘rsimon}^{kabi turli xil}^{ko‘rinishlarda shakllanishi makromolekulalarni murakkab tuzilishlarda bo‘lishlariga olib keladi. Bunday murakkab birikmalarni}^{xususiyatlari aniqlash uchun}^ularni^{faqat elementar}^{tarkibini bilish etarli bo‘lmaydi, balki buning uchun makromolekulalarning konfiguratsiyasi, konformatsiyasi va molekulyar massaviy tavsiflarini o‘rganish zarur bo‘ladi. Shu bois ushbu bobda makromolekulalarning tuzilishi va fizik xususiyatlariga oid asosiy ma’lumotlar}^{tahliliy bayon}^etiladi.

^{2.1. Makromolekulyar tuzilish va konfiguratsion ma’lumot}
^{Polimer fanlari asoschilaridan biri V.A. Kargin tomonidan polimer tizimlar}ⁿⁱ^{barcha real namoyon bo‘ladigan xossalari tarkibidagi alohida makromolekulalarni tuzilishida kodlashtirilgan, ammo ular ustmolekulyar tashkillanish darajasida amalga oshadi va bu ko‘p jihatdan alohida}^olingan^{makromolekulalarning qattiq tizimlar yoki konsentirlangan eritmalarga kondensatsiya}^lanishi^{siga bog‘liq bo‘ladi deb e’tirof etgan edi. Bundan makromolekulalar asosida shakllanadigan tizimlar}ⁿⁱ^{fizik xossalari polimer zanjirlaridagi elementlarning qanday makromolekulyar tuzilish, ya’ni konfiguratsiya hosil qilganligiga bog‘liqligi anglanadi.}
^{Umumiy holda}^{konfiguratsiya}^{tushunchasi molekulani tashkil etadigan atomlarning issiqlik harakati tufayli o‘zgarmaydigan fazoviy joylashish shaklini anglatadi. Bir konfiguratsiyadan ikkinchisiga o‘tish faqat kimyoviy bog‘larni uzish orqali amalga oshishi mumkin.}
^{Atomlarni zanjirda joylashishiga bog‘liq tarzda ma’lum bir xossa va energitik faollik namoyon qilish xususiyati makromolekulaning konfiguratsion tuzilishi yuzasidan ma’lumotdir. Bunday makromolekula bo‘yicha}^{konfiguratsion ma’lumot}^{tushunchasi S.Ya. Frenkel tomonidan kiritilgan bo‘lib, u polimerning molekulyar tuzilishidan fizik xossalarini anglashda o‘ziga xos “}^ko‘prik^{” vazifani o‘taydi.}
^{Polimer tarkibi takrorlanib keladigan zvenolardan iborat bo‘lganligi tufayli bir nechta konfiguratsion sathlar mavjud:}^zveno^{konfiguratsiyasi}^{; zvenolar birikishi}^{konfiguratsiyasi (yaqin konfiguratsion tartib);}^{bloklar birikishi}^{konfiguratsiyasi}^(uzoq^{konfiguratsion tartib);}^zanjir^{konfiguratsiyasi. Yaqin tartib deyilgan qo‘shni elementlar zvenolar nazarda tutiladi, uzoq tartib deyilganda zvenolar o‘lchamidan ancha marta katta masofalarda konfiguratsion effektlar saqlanishi nazarda tutiladi.}
^Zveno^{konfiguratsiyasi}^{tavsiflashda organik kimyodagi ayrim tushuncha va ta’riflarga tayaniladi. Polimerlar sintezida, masalan, uglerovodrodlarni qo‘sh bog‘ bilan tutashib molekulyar zvenolar hosil qilishida ikki xil izomerlar shakllardagi konfiguratsiyalar kuzatiladi:}

^sis-^izomeriya^trans-^izomeriya
^{Boshqa konfiguratsiya turi zvenolar tuzulishining}^{l, d-}^{izomeriyasidir:}

^{bu yerda R, R’ – uglerod atomini asimmetrikligini ifodalovchi turli tuzilishga ega o‘rin alashuvchilardir. R - ixtiyoriy radikal ham bo‘lishi mumkin. Unda}^l^{– chapga aylanuvchi va}^d^{– o‘ngga aylanuvchi ikki izomerlar ko‘rinishidagi zvenolar konfiguratsiyasi shakllanadi.}
^{Zvenolar birikishi}^{konfiguratsiyasini ikki jihatdan kuzatish mumkin: zvenolarni zanjir bo‘ylab birikishi (}^{tuzulish izomeriyasi}^{); takrorlanadigan tarkibiy zvenoni fazoviy tartibi (}^{fazoviy izomeriya}^).
^{Tuzulish izomeriyasi.}^{Zanjirli shakllanishida bir zveno oxiriga ikkinchi zvenoning boshi to’g’ri kelishi “}^{boshga dum}^{” regulyar, shuningdek, birikishning boshqa “}^{boshga bosh}^{” yoki “}^{dumga dum}^{” kabi noregulyar variantlari kuzatiladi. Sopolimerlarda turli zvenolarni qatnashishi regulyarlik va noregulyarligidan kelib chiqqan holda statistik yoki tartiblangan tuzulish izomeriyalarini bo’lishi mumkin.}
^{Fazoviy izomeriya.}^{Polimerni fazoviy regulyar (steroregulyar) bo‘lishi uchun keyingi birikadigan zvenoning izomeriyasi dastlabki birikkan zvenoning izomeriyasi bilan bir xil bo‘lishi kerak. Takrorlanuvchi zvenosi ~CH2 – CR = CH – CH2 ~ tipda bo‘lgan polimerlar uchun quyidagi holatlarda birikkan zvenolardan tashkil topgan stereoizomeriyalar tavsiflidir:}

^{sis-1,4 – izomeriya}^{trans-1,4 - izomeriya}
^{Bir tipdagi steroizomerlar (}^l^yoki^d^{) bir tekislik bo‘ylab biriksa yaqin tartibli}^izotaktik^{konfiguratsiya, agar ular ketma-ket takrorlansa –}^sindotaktik^{konfiguratsiya hosil bo‘ladi. Agarda tekislikning ikkala tomonida ham zvenolar takrorlanishi tartibsiz bo‘lsa, hosil bo‘lgan polimer}^ataktik^{konfiguratsiyali deyiladi}^{(2.1.1-rasm).}

^2.1.1^-rasm^.^P^olimer^{molekulalarining}^turli^k^{onfiguratsiyalari:}
^{a - izotaktik;}
^{b – sindotaktik;}

Download 1,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2