Nasoslarning turlari va asosiy parametrlari

Mundarija.

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Adabiyotlar ro`yxati.
   
3. 
   Hisob qismi.
   
   1. 
      Moddiy balans tenglamasi.
      
   2. 
      Issiqlik balansi hisobi.
      
   3. 
      Konstruktiv hisob
      
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.
   

NASOSLARNING TURLARI VA ASOSIY PARAMETRLARI.

Umumiy tushunchalar

Qurilmalarda va quvur ichida suyuqlik uning boshi va oxiridagi bosimlar farqi tufayli harakat qiladi. Suyuqlikning quyi sathdan yuqori sathga uzatish uchun esa, nasoslardan foydalaniladi. Bunda suyuqlikga bosimning potensial energiyasi ta’sir ettiriladi.
Nasos - shunday gidravlik mashinaki, unda elektr yuritkichning mexanik energiyasi suyuqlikning harakatlanish (uzatish) energiyasiga aylantirib beriladi.
Nasoslar klassifikatsiyasi
Harakatlanish turiga qarab hajmiy, kurakli (markazdan qochma), uyurmaviy va o’qli nasoslarga bo’linadi.
Hajmiy nasoslarning ishlash prinsipi yopiq hajm ichida siqib chiqarish usuliga asoslangan bo’lib, ilgarilama-qaytma va aylanma harakatlar tufayli suyuqlik siqib chiqariladi. Hajmiy nasoslarga porshenli, rotasion, vintli, shesternyali va plastinali gidravlik mashinalar kiradi. Markazdan qochma nasoslarda bosim markazdan qochma kuch ta’sirida, ya’ni nasos qobig’i (asosi)ga joylashgan kurakli g’ildirakning aylanish tufayli sodir bo’ladi.
Uyurmaviy nasoslarda uyurma energiyasi hisobiga uzatiladi. Bu ishchi g’ildirakning aylanishida uyurmaning tezda hosil bo’lishi va sunishi bilan amalga oshadi.
Aytib o’tilgan nasoslardan tashqari, yana oqimchali nasoslar, hamda gazliftlar va montejyu deb nomlanadigan mashinalardan ham foydalaniladi. Bu nasoslarda gaz, suv va bug’larning bosimlaridan foydalaniladi.
MARKAZDAN QOCHMA TIPDAGI NASOSLAR.
Ishlash prinsipi. Markazdan qochma nasoslar oqim kinetik energiyasini bosimning potensial energiyaga aylantirib berishiga asoslanib ishlaydi (6.1- rasm). Bu turdagi nasoslarda suyuqlikni so’rish va uzatish markazdan qochma kuch ta’sirida bo’lib, bu kuch nasos ishchi g’ildiragiga joylashgan spiralsimon kurakchalarni aylanishidan hosil bo’ladi. Kurakchalar suyuqlik oqib o’tadigan kanalni hosil qiladi.
Suyuqlik, so’rish trubasi orqali, ishchi g’ildirak o’qi bo’ylab, nasosga kiradi. Ishchi g’ildirak suyuqlikka aylanma harakat beradi. Markazdan qochma kuch ta’sirida suyuqlik nasos qobig’i bilan ish g’ildiragi orasidagi o’zgaruvchan ko’ndalang kesimli kanalga kirib boradi. Kanalda suyuqlik tezligi uzatish quvuridagi tezlik qiymatigacha kamayadi.
Natijada ishchi g’ildiragiga kirishdagi bosim pasayib, suyuqlik beto’xtov nasosga so’rib boriladi. Markazdan qochma turdagi nasosni ishga tushirishdan oldin nasos ichida siyraklanish hosil qilish uchun uning ichiga suyuqlik quyiladi. Nasosdan suyuqlik orqaga oqib ketmasligi uchun, qaytarish klapani so’rish trubasiga o’rnatilgan bo’ladi. Gidravlik mashinalar bir va ko’p bosqichli nasoslarga bo’linadi.
Bir bosqichli nasosning bosimi 50 m suv ustunidan oshmaydi. Shuning uchun yuqori bosim hosil qilish uchun bir o’qning o’ziga ketma-ket bir necha ishchi g’ildiragi o’rnatiladi. Ko’p bosqichli nasosning bosimi g’ildirak soniga proporsional. Ko’pincha g’ildiraklar soni beshtadan ortmaydi.
Markazdan qoshma nasoslarda suyuqlikka energiyani nasos korpusida aylanuvchi ish gildiragi kuraklari yordamida beriladi. Bunda parraklar orasidagi suyuqlik zarrachasi markazdan qoshma kuch ta’sirida nasos kamerasiga intiladi. Bunday harakat natijasida ish g'ildiragi markazida bosim kamayib, ta’minlovchi idishdagi suyuqlik so‘rish trubasi orqali ko‘tariladi va ish gildiragi kuraklari orasidan chiqib ketgan suyuqlik o‘miga yangi suyuqlik keladi. Nasos kamerasiga markazdan qoshma kuch ta’sirida suyuqlikning kelishi natijasida bosim ortib, suyuqlik nasos kamerasidan haydash trubasiga ko‘tariladi. Markazdan qoshma nasoslaming ishlashi shu prinsipga asoslangan bo‘ladi. Markazdan qoshma nasoslaming asosiy qismlari korpus, valga o‘matilgan aylanuvchi ish g‘ildiraklari boiib, valga bir yoki bir nesha ish g'ildiragi o‘matish mumkin. Birinshi holda nasos bir g‘ildirakli yoki bir bosqichli deyiladi. Ikkinchi holda esa u ko‘p bosqichli deyiladi. Bir bosqichli markazdan qoshma nasoslar kichik bosimli nasoslar gruppasiga taaluqli boiib, bosimni oshirish uchun valga bir necha ish gildiragi o‘matiladi. Bu holda bosim ish gildiraklari nechta boisa, taxminan shuncha ortadi. Odatda, markazdan qoshma nasoslaming bosqichlami soni o‘n ikkitadan oshmaydi. Ish gildiragi suyuqlikning oqishi uchun kanallar hosil qiluvchi kuraklar o‘matilgan disk va qopqoqdan iborat. Kuraklar, odatda turli (oldinga etilgan, orqaga egilgan va radial) shakllarda boiadi. Markazdan qoshma nasoslarda hosil boigan bosim ish gildiragining aylanish tezligiga bogiiq. Ish gildiragi bilan korpus orasida kattagina tirqish boiib, agar korpus suyuqlik bilan toidirilmasa, gildirak aylanishidan hosil boigan siyraklanish suyuqlikni ko‘tarishga etarli boimaydi. Shuning uchun markazdan qoshma nasoslami ishga tushirishdan oldin uning korpusi suyuqlik bilan toidiriladi. Nasosni toidirishda yoki qisqa vaqtga to‘xtaganida suyuqlik oqib ketmasligi uchun so‘rish trubasining suvga botirilgan qismida klapan o‘matilgan boiadi. Markazdan qoshma nasoslaming boshqa turdagi nasoslardan asosiy ustunligi ulaming ixchamligidir. Bu nasoslarda turli inersiya kuchlarini vujudga keltiradigan ilgarilama-qaytma harakatning yo‘qligi sababli ulaming poydevori ham ixcham boiadi. Natijada nasos va unga tegishli asosning, xizmat va remont ishlarining qiymati kam boiadi. Ikkinchidan, nasosning tez-tez buzilib turishga sabab boiadigan klapanlar va boshqa turli detallar boimaydi. Uchinchidan, harakat bitta val orqali berilib, murakkab uzatuvchi mexanizmlarning hojati boimaydi. Markazdan qoshma nasoslar bosim juda katta boimasa ham, sarf katta boiishi zarur boigan hollarda ishlatiladi.