Navoiy viloyatining geoekologik muammolari

Stability
2181-2608 
www.sciencebox.uz/ 
336 
NAVOIY VILOYATINING GEOEKOLOGIK MUAMMOLARI 
Sayfiyeva Dilbar Fazliddin qizi, 
kurs magistranti 
navoiy viloyati geoekologik muammolarini kompleks tadqiq etishga va 
geomajmualarda yuzaga kelgan ekologik va geoekologik muammolarni o`rganish hamda viloyat 
hududida ro`y berayotgan tabiiy geografik jarayonlarni jadallashuvini oldini olish. Mavjud 
muammolarni kelib chiqish manbalarini aniqlash, ularni tasniflash, kartalashtirish 
ekologik holati, sanoat, qishloq xo`jaligi va transport vositalari tabiatni 
, iqlim va boshqalar tabiiy omillar. 
Viloyat iqlimi bir necha omillarning o’zaro hamkorligi ta’sirida vujudga keladi.Lekin o’lka 
hududini geografik o’rni bu borada yetakchi ahamiyatga molikdir.Agar O’rta Osiyo o’lkasini 
i ko’z oldimizga keltirsak, viloyat hududi 
O’rta Osiyo cho’llarining o’rtasidan o’rin olgan bo’lib, cho’llarga xos iqlimiy xususiyatlarga 
egadir. O`zbekiston cho`l zonalari uchun keskin kontinental iqlim, qisqa, lekin sovuq, qishi uzoq 
, havoning o`ta quruqligi, haroratdagi katta farqlanish kabi holatlar xosdir. 
Viloyat iqlimi Qizilqum cho`li tufayli keskin kontinentalligi, o`zining kam bulutliligi, yog’in-
sochinning tanqisligi bilan tavsiflanadi.Vohalar o`ziga xos xususiyatlari bilan atrofdagi 
cho`llardan alohida ajralib turadi.Ular ichki havzaga kiradigan o`lkalardan hisoblanib, mo`tadil 
iqlim mintaqasida joylashgan.Viloyat iqlimi yozda tropik, qishda esa shimoliy, mo`tadil 
yat quyi geografik kengliklarda 
joylashganligi sababli Quyoshning yoritish davri ham ancha uzoq davom etadi. Navoiyda 
3000 soat atrofida bo`ladi va 
yicha olganda iyul oyida 90-95 foiz 
energiyani oladi. Chunki bu oyda bulut deyarli bo`lmaydi. Viloyat iqlimiga qutb, mo`tadil va 
tropik havo oqimlari o`z tasirini ko`rsatadi va shu havo oqimlari faoliyatida hudud ob-havosi 
29,6 gradus, qumda oftobda 
1,9 dan -2,6 gradusgacha 
pasayadi. Lekin viloyat shimoliy hududlari bilan janubiy hududlari o`rtasida biroz tafovutlar 
Viloyat hududi juda katta maydonni egallagani va uning asosiy qismi, ya'ni shimoliy 
qismi cho`ldan iborat bo`lganligi uchun ham janubiy qismlarga nisbatan shimoliy hududlarida 
qish biroz sovuq, yozda esa issiqroq bo`ladi. Viloyatda eng past havo harorati dekabr oyida -30 
25 gradusgacha yetadi. Bunday qattiq sovuq 
davrlarda qishloq xo`jaligida ayrim qishki yumushlarni bajarish qiyinlashadi va aholi 
bo`luvchi omillar: qutb va Sibir 
antitsikloni sovuq havo oqimlarining qish faslida viloyat hududiga kirib kelishidir. Havoning 
60 gradusgacha, janubiy 
. Ana shunday haroratli kunlarda suv ko`p bug’lanishi 
sababli o`simliklar bardosh berolmasdan hosilini to`kadi, tirik organizmlardagi, jumladan 

---