Neft-gazkimyo sanoati texnologiyasi


 Moylar uchun qo’ndirmalar



Download 4,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet89/267
Sana06.09.2021
Hajmi4,98 Mb.
#165968
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   267
Bog'liq
mojlar va maxsus suyuqliklar texnologiyasi

5.17. Moylar uchun qo’ndirmalar 
Zamonaviy  moylarni  ekspluatastiya  hossasiga  yuqori  talablar  faqatgina  xom 
ashyo  tanlash  va  uni  tozalash  texnologiyasi  orqali  to’liq  bajarilmaydi.  Moylarning 
hossasini  yaxshilash  uchun  tayyorlashni  oxirgi  qismida  ularga  qo’ndirmalar 
qo’shiladi.  Qo’ndirmalar  nafaqat  moylarni  ishlash  hossasini  yaxshilaydi,  balki 
ularning sarfini ham kamaytiradi. Moylar uchun qo’ndirmalar sifatida bir necha ming 
organik  birikmalar  o’rganilgan  va  qo’llanilgan  lekin  sanoat  ishlab  chiqarish  va 
amaliyotda 100 mahsulot va kompozistiyadan ko’p bo’lmaganini olingan. 


105 
 
Qo’ndirmalarni  sintez  va  ishlab  chiqarish  sanoati  quvvati  dunyo  bo’yicha  1,5 
miln. tonna/yil  dan oshadi  va  u  neft  kimyosining  muxim  mustaqil sohasidir.  Asosan 
ko’p  miqdorda  metalsulfonatlari,  alkilfenol  va  ditiofosfor  kislotalari,  parafin 
uglevodorodlari  va  ularning  tuzlarini  mahsulotlari  ishlab  chiqarilmoqda.  Birinchi 
moylar  uchun  Az  NIIЦIATIM  –  1  qo’ndirmasi  ishlab  chiqish  40  chi  yillar  ohirida 
boshlandi. 
Qo’ndirmalarning  effektivligi  moylarning  tarkibi  va  tabiati  va  ularning 
tozalanishi  darajasiga  bog’liq.  Qo’ndirmalar  turli  va  kostentrastiyasiga  qo’ra 
moylarning 
bir 
yoki 
birnecha 
ko’rsatkichlarini 
boshqa 
ko’rsatkichlarini 
yomonlashtirmagan  holda  yaxshilaydi.  Moylar  uchun  qo’ndirmalar  maqsadi, 
kimyoviy  tarkibi  va  ta’siri  mexanizmiga  ko’ra  sinflanadi.  Qo’ndirmalarning 
kimyoviy sinflanishi aktiv gruppa va uglerod gruppasini tuzilishi yoki strukturasining 
miqdoriga ko’ra belgilanadi. Tarkibi bo’yicha faol guruh kislorod, oltingugurt, fosfor, 
azot,  xlor,  bor  li  qo’ndirmalardan  iborat.  Shuningdek  molekulasida  2-3  ta  faol 
gruppasi bo’lgan organik birikmalar qo’llaniladi. Qo’ndirmalar shuningdek metalli va 
nometalli  qismiga  ko’ra  farqlanadi.  Qo’ndirmalarning  kata  qismi  birinchi  guruxga 
tegishli  qo’ndirmalarning  muxim  xarakteristikalaridan  biri  ularning  qutubliligidir. 
Qo’ndirmalar molekulalarining qutubliligi ularning funkstional effektivligi darajasini 
belgilaydi.  Adsorbstion  aktiv  qo’ndirmalarning  ta’sir  qilish  mexanizmi  fazalar 
chegarasini  energetik  holatini  o’zgarishiga  asoslangan.  Bu  o’zgarish  moyda 
dispergatstiyalangan  uglerod  moddalar  va  qattiq  uglevodorodlar  bo’lgan  metall 
sirtlari  va  qattiq  qoldiqlar  xisobiga  sodir  bo’ladi.  Undan  chiqayotgan  qattiq  zarralar 
holati  va  hossalaridagi  farq  qo’ndirmalar  tarkibiga  bo’lgan  talabni  oshiradi,  birinchi 
bo’lib  moy  xajmiga  bevosita  ta’sir  qiladigan  qattiq  moddalar  sozlanadi:  depressor 
qo’ndirmalari  –  qattiq  uglevodorodli  qoldiqlari,  deterogent  –  dispergastiyalovchi 
qo’ndirmalar – uglerodli moddalar qoldig’i; 
Ikkinchidan  –  «metall-moy»  fazalari  orasidagi  chegarada  yoki  bevosita  uning 
mustaxkamligini  adsorbstion  pasaytiradigan  metallning  o’zining  sirt  hossasi.  Bu 
qo’ndirmalarning  ta’siri  neft  mahsulotlarining  qutubliligiga  bog’liq.  Bu  esa 
qo’ndirmaning  tashqi  ta’sirlarga  va  suvga  xamda  moylar  tarkibida  bo’lgan  boshqa 


106 
 
moddalarga  bo’lgan  sezgirligini  oshiradi.  Adsorbstion  nafsol  qo’ndirmalar 
effektivligi  ularning  moydagi  uglevodorodli  yoki  boshqa  komponentlar  bilan 
kimyoviy  yoki  fizik  ta’siriga  bog’liq.  Antioksidlovchilar  –  kimyoviy  mexanizm 
ta’sirining  xususiy  vakillaridir.  Qo’ndirmalarning  mexanik  ta’siri  ularning  sintez 
yo’nalishi  va  ularning  hossasini  o’zgartirishga  yo’l  qo’yadigan  yo’llarni  belgilaydi 
(moy bilan aralashishi, sirt aktivligi va boshqalar).   
 

Download 4,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   ...   267




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish