Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий ўқув юртлари бакалавриатининг «Нефть ва нефть-газни қайта ишлаш технологияси»

Чўктириш ускуналарини ҳисоблаш. Бундай ҳисоблашнинг асосий мақсади чўкиш юзасини аниқлашдан иборат. Чўктириш натижасида маълум вақт τ давомида қуюқлаштирилган суспензия (шлам) қатлами ва баландлиги h га тенг бўлган тозаланган суюқлик қатлами ҳосил бўлди, деб ҳисоблаймиз. Чўктириш юзаси Ғ(м²) бўлганда олинган тоза суюқлик ҳажми hҒ(м³) га тенг бўлади. Вақт бирлиги ичида тозаланган суюқлик ҳажми эса (V, ) :

V = . (2.11)
W_Э тезлик билан чўкаётган қаттиқ заррачалар τ вақт давомида W_эτ масофани босади. Бу масофа h га тенг. Шунга кўра W_эτ = h.
h нинг қийматини (2.11) тенгламага қўйиб қуйидаги ифодани оламиз:
V = = F W_э . (2.12)
Демак, тенглама (2.12) га мувофиқ, чўктириш ускунасининг иш унуми чўктириш юзасига тўғри пропорционал бўлиб, ускунанинг баландлигига боғлиқ эмас экан. (2.12) тенгламадан керак бўлган чўктириш юзасини топамиз:
Ғ = .
Тозаланган суюқликнинг зичлиги ρ_с бўлса, у ҳолда
V = ; Ғ = , (2.13)
бу ерда -суспензиянинг зичлиги, кг/м³; G₂ - тозаланган суюқликнинг миқдори (кг/с);
G₂ = G₁ (1 - ) ;
G₁ – ускунага берилаётган супензиянинг миқдори, кг/с; Х₁ – суспензиядаги қуруқ моддаларнинг масса жиҳатдан олинган улуши; Х₂ – чўкмадаги қуруқ моддаларнинг масса жиҳатдан олинган улуши.
G₂ нинг қийматини (2.13 тенгламага қўйиб, қуйидаги ифодани оламиз:
Ғ = (1 - ) . (2.14)
= β десак, у ҳолда Ғ = (1-β). (2.15)
(2.14) тенгламани келтириб чиқаришда чўктириш ускунасидаги суюқлик ҳаракатининг режимлари эътиборга олинмаган. Бундан ташқари, оқимлар ускунанинг ҳамма юзаси бўйлаб бир хил тарқалган деб олинган.
Ҳақиқий ускуналарда суюқлик ҳаракати режимларининг ўзгариши ва бошқа омилларнинг таъсири натижасида чўкиш жараёни бир хил тарзда бормайди. Шу сабабли (2.15) тенглама билан топилган назарий юзани 30-35% га кўпайтириш керак. Демак, ҳисобланган юза қийматини 1,3 га тенг бўлган тузатиш коэффициентига кўпайтириш керак бўлади. Шунга кўра чўктириш юзаси ёки ускунанинг кўндаланг кесими қуйидагича аниқланади:
Ғ = (1 – β). (2.16)
(2.16) тенгламадаги W_Э катталик заррачаларнинг эркин тушиш тезлиги бўлиб, агар сиқилган ҳолатда чўкиш юз бераётган бўлса W_Э ўрнига W_ч ишлатилади.