Nomanfiy butun sonlar ustida arifmеtik amallarni o‘rgatish mеtodikasining umumiy masalalari

Bilimlarni oshirishga qaratilgan masalalar bilan ishlash. 
 
1-masala:
Uchta aka- uka olma terishdi. To‘ng‘ichi 2 savat, o‘rtanchasi 1 savat, 
kenjasi 10 ta olma terdi.Terilgan jami olmalar 100 ta bo‘lsa bir savatda nechta 
olma bor? 
Yechish:
Masalani shart va savollaridan kelib chiqib, mazmunga mos tenglama 
tuzamiz. 2X+X+10=100 va shu tenglamani yechamiz. 
2X+X=100-10 
3X=90 
X=90:3 
X=30 
Javob.
Bir savatda 30 tadan olma bor. 

---

2-masala:
O‘g‘ilning yoshi otasinikidan 3 marta kam. Ota va o‘g‘il yoshlarining 
yig‘indisi 68 ga tengligi ma’lum. Ota va o‘g‘ilning har biri necha yoshda 
ekanligini toping. 
Yechish:
Bu masalaga ham mazmunidan kelib chiqib tenglama tuzamiz.Bunda 
o`g`ilning yoshini noma’lum bo`lganligi uchun X harfi bilan belgilab, qolganlarini 
shunga bog`laymiz.
X+3X=68 
4X=68 
X=68:4 
X=17 3X=3*17=51 
Javob.
Otaning Yoshi 51da, o`g`ilniki esa 17 da. 
3-masala:
Do’konda peshindan keyin qolgan 54 ta muzqaymoqdan 38 tasi sotildi. 
Agar ertalab do’konda 100 ta muzqaymoq keltirilgan bo’lsa, kun bo’yi nechta 
muzqaymoq sotilgan? 
Yechish:
Masalani arifmetik usulda bajaramiz.
1-usul: 100-54=46 46+38=84 ta muzqaymoq sotilgan. 
2-usul: 54-38=16 100-16=84 ta muzqaymoq sotilgan.
Javob.
Do`konda kun bo`yi 84 ta muzqaymoq sotilgan. 
4-masala:
Ota 45 yoshda o`g`illari 7, 11 va 15 yoshda, necha yildan keyin 
o`g`illari yoshining yig`indisi otaning yoshiga teng bo`ladi. 
Yechish:
Masalani algebraik usulda bajaramiz.Bunda qo`shilishi kk bo`lgan yilni X 
harfi bilan belgilaymiz. 
7+X+11+X+15+X=45+X 
33+3X=45+X 
3X-X=45-33 
2X=12 
X=12:2 
X=6 
Javob.
6 yildan keyin o`g`illari yoshining yig`indisi otaning yoshiga teng bo`ladi. 
Va hakozo hammasini metodikasi bilan yozib chiqamiz. 
Eslatma:
Bu yerda sizga yaxshi tushunarli bo`lishi uchun nazariy qismini ko`p yozdim. Siz 
aytganimdek tushuntirish uchun qisqa yozsangiz bo`ladi. Ya’ni 5 ta 6 ta gapdan iborat.
Savollarga javoblar yozayotganingizda ham xuddi shunday ajratib, tushunarli qilib, ko`proq 
nazariy qismiga e’tibor qaratasiz. Nazariy qismni misollar yordamida tushuntib o`ting.