O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

2 - is h .
K silo l t a ’s irid a m ik ro ts irk u la ts iy a o ‘z an to m irla ri 
o ‘tkazuvchanligining o 'zgarishi.
H a ra k a ts iz la n tirilg a n b aq ad a y u rak o c h ila d i v a til p rep a ra ti 
tayyorlanadi. Ko‘rish orqali va mikroskop ostida qon aylanishi holati 
til preparati rangi kuzatiladi. Undan keyin distal qism yuzasiga, uning 
chetlaridan biriga yaxshilab (sochilib ketm asligi uchun!) 1-2 tomchi 
0,1% li ksilol eritm asi tom iziladi. 2 -3 daqiqadan keyin baqa orqa 
oyoqlari bilan sal k o ‘tariladi va yurak qorin ch asiga 0,25 ml m etil 
k o ‘kining 1% li eritm a si y ub o riladi. M ik ro sk o p o stid a va vizual 
arteriyalarda bo‘yoq paydo b o ‘lishi va til to ‘qim asining asosan ksilol 
tomizilgan joyida intensiv bo‘yalish kuzatiladi.
Jihozlar:
baqalar, m ikroskoplar, taxtachalar, qaychi, pinset, nina 
to‘g‘nag‘ichlar, shprits, 0,1% li adrenalin eritmasi, ko‘z pipetkalari, 15 
%li etil spirti eritmasi, 0,1 % li ksilol eritmasi, 1% li metil k o ‘ki eritmasi.
AUDITORIYAISHI
M a v zu n i o g (z a k i m u h o k a m a qilish . A m a liy is h la r n i m u sta q il
bajarish va amaliy k o ‘nikm alarni o (zlashtirish
Quyidagi ishlar bajariladi:
1) «sladj» fenom enining rivojlanishi va baqa tili preparatida qon
aylanishining keyingi buzilishlari
;
2) 
k s ilo l t a ’s ir id a
m ik r o ts irk u la ts iy a
o 'z a n i 
to m irla r i
о ‘tkazuvchanligining о ‘zgarishi.
Talaba: 1) baqa tili preparatini tayyorlash; 2) yurak ichiga preparatlar 
yuborish; 3) baqa tilida «sladj» fenomeni va tomir o ‘tkazuvchanligining 
buzilish fenomenini chaqirishni bilishi kerak.
Tajriba (eksperiment) bayonnomasi va xulosalarini m ustaqil yozish
Vaziyatli m asalalam i yechish
1-m asala.
Bem or shifoxonaga o ‘ng qo ‘lining katta barm og‘idan 
qon ketishi bilan o lib kelingan. Anam nezidan m a ’lum b o ‘lishicha, 
b e m o r b a rm o g ‘in i b e x o sd a n k esib o lg an . Q on k e tis h n i uydagi 
v o s ita la r b ila n (y o d , q a ttiq q ilib b o g ‘la s h ) t o ‘x ta tis h m um k in 
bo‘lmagan. Shu bilan birga bemor ilgari ham uncha kuchli bo‘lmagan 
kesilish va lat yeyishlarda qonni to‘xtatish qiyin b o ‘lganligini m a’lum 
qilgan.
1. Bu holatda mikrotsirkulatsiyaning qaysi buzilishlari mavjud?

---

2. 
B u p a to lo g iy a n in g m ex a n izm i to ‘g ‘r is id a ta x m in a n n im a 
deyishingiz m umkin?
2-masala.
Panjasi shishgan bemor shifoxonaga olib kelingan. Panja 
hajmi sog‘lom qo‘l panjasiga qaraganda ikki barovar kattalashgan. Teri 
taranglashgan va k o ‘kim tir tusda. Anamnezdan m a’lum b o ‘lishicha, 
bir kun oldin uni ari chaqqan. Ari chaqqandan 40 daqiqa o ‘tib uncha 
k a tta b o ‘lm agan, so ‘ngra kattalash ib boruvchi panja shishi paydo 
bo‘lgan. Shish 1 kundan keyin ham o ‘tib ketmagan, teri esa ko ‘k tusga 
kirgan.
1. Bu holatda m ikrotsirkulatsiyaning qaysi o ‘zgarishlari ustinlik 
qilgan?
2. Kuzatilgan patologiyaning mexanizmi nimadan iborat?
Integratsiya amalga oshirilishi lozim boHgan fa n la r
Patologik anatomiya.
6-M ASH G‘ULOT
Q O N A Y L A N ISH IN IN G M A H A LLIY B U Z IL IS H L A R I
I M A V Z U :
A rte r ia l v a venoz gip erem iya
M a sh g ‘ulot m aqsadi. Talaba quyidagilami bilishi kerak:
1) arterial va v enoz g iperem iyalarm ng k elib chiqish sabablari, 
rivojlanishining um um iy mexanizmlari va organizm uchun ahamiyati; 
a ’zo va to'qim alarda arteriyalar orqali ko‘p miqdorda qon oqib kelishi 
(arterial giperemiya) va venalardan qon oqib ketishining qiyinlashishi 
(v e n o z g ip e re m iy a ) n a tija s id a r o ‘y b era d ig an q o n a y la n ish i 
buzilishlarining xususiyati;
2) tajriba (eksperim ent)da quyon qu!og‘i, baqa tilid a arterial va 
v e n o z g ip ere m iy a la r n u sx a sin i chaqirish va u larn in g m akro - va 
m ikroskopik nam oyon b o ‘lishini ta’riflash;
3) m ahalliy qon aylanish buzilishlarining umumiy oqibatlari.
AUDITORIYADAN TASHQARI MUSTAQIL TAYYORLANISH
Kichik kurslardagi fanlar bo‘yicha asosiy bilimlar darajasini tekshirish
1. Periferik qon aylanishi nima?
2. Arteriolalaming tuzilishi, ularning diametri va funksiyalari.

---

3 .1. M. Sechenov ifodasiga binoan arteriolalar qanaqa tomirlar hisoblanadi?
4. Tomirlarning bazal tonusi nima? Uning mexanizmi nimadan iborat?
5. Periferik tomirlarning innervatsiyasi qanday amalga oshiriladi? Tonik
impulsatsiya nima?
6. Venulalaming tuzilishi, ulaming diametri, junksiyasi nimadan iborat?
7. Vena tomirlarida qonning depolanishi uchun sharoit qanday yaratiladi?
8. Tomir qisqartiruvchi va tomir kengaytiruvchi effektga ega bo ‘Igan gumoral
moddalarni ayting.