O qo‘shmurodov, B. Shukuriddinov

314-§. Kristall burchaklarining doimiylik qonuni.

Har bir mineral kristali odatda o‘ziga xos qiyofada bo‘ladi. Masalan, kvars kristali geksagonal prizma va piramida kombinatsiyasida, pirit kristali esa kub shaklida buladi.

Tabiatda ko‘pchilik minerallarning kristallari ideal shaklda uchramaydi. Aksariyat kristallarning chegaralovchi elementlari (yoqlari, qirralari, uchlari) takomillashmagan, ba’zi bir mineral yoklarining shakli, o‘lchami esa o‘zgargan holda bo‘ladi. Bunga kvars kristali misol bo‘la oladi (8-rasm). Kvars mineralining turli qiyofali kristalida ma’lum yoqlari orasidagi burchak o‘lchami doimo bir xil qiymatda bo‘ladi, bu yok burchaklarning «doimiylik qonuni» deb ataladi.

8-rasm. Kvarsning turli shakldagi kristallarida yoq burchaklarining doimiyligi.

Kvars yoq burchaklarning doimiyligi quyidagilar bilan ifodalangan:

< ab=141°47′

< ac=113°08′

Yoqlar orasidasi burchak Karanjo goniometri (9-rasm) yordamida o‘lchanadi Karanjo goniometri oddiy transportirdan tayyorlanadi. Buning uchun transportir asosi markaziga eni 0,5 sm, uzunligi 10 sm bo‘lgan metall lineyka o‘q yordamida o‘rnatiladi. Karanjo goniometri shu tariqa yasaladi.

9-rasm. Karanjo goniometri.