|
Ekspert sistema túrleri
1960—70-jıllarda islep shıǵılǵan ETlar ózleriniń tarawlarında klassik esaplanadı. Kelip shıǵıwı, olardıń tarawı hám qollanılǵan pikirler, usılları hám programma támiynatına qaray, bir neshe klasslarǵa bolıwmumkin:
1. META-DENDRAL. DENDRAL sisteması eksperimental maǵlıwmatlarǵa (massa -spektrografiya, yadro magnit rezonansılıq hám basqalar ) baylanıslı halda ximiyalıq birikpediń dúzilisin múmkin bolǵan holini anıqlaydı. META- DENDRAL DENDRAL ushın bilimler alıw procesin avtomatlastıradı hám ximiyalıq birikpe bólimleriniń dúzılıw qaǵıydaların keltiripchiqaradi.
2. MYCIN-EMYCIN-TEIREIAK-RUFF-NERMYCIN. Bular medisina ET lari bolıp esaplanadı.
3. PROKPEKTOR-KAK. PROKPEKTOR - geologik analiz tiykarında jer astı qazilmalarini tapıwshı sistema. KAK bolsa PROKPEKTOR ushın bilim alıw sisteması.
4. CAKNET-EXPERT — kóz kesellikleri diagnostikası hám olardıń aldın alıw boyınsha máslahát beretuǵın ET bolıp tabıladı. Onıń tiykarında EXPERT bilimler islep shıǵılıp, onıń járdemi arqalı bir neshe medisina sistemaları islepchiqilgan.
5. HEARKAY HEARKAY-2;HEARKAY-3;AGE - Bul qatardaǵı birinshi eki sistema qosılıp insan sóylewi sózlerin arnawlı sózlik arqalı anıqlawshı intellektuallıq sistema bolıp tabıladı. Bul sistema original strukturası, yaǵnıy daǵazalar taxtası — sistemanıń áyne waqıttaǵı jumısınıń nátiyjeleri, tereń maǵlıwmatlar bazasın ańlatıw arqalı ajralıp turadı. Keyinirek sol sistemalar tiykarında ETlarni jaratıw ushın HEARKAY-3 hám AGE (Attemrt tr Generalize) instrumental sistemalarıyaratildi.
6. SM (Artificial Mathematician — Jasalma Matematikalıq ) hám EURIKCO sistemaları Stenford Universitetinde doktor D. Lenat tárepinen qıdırıw hám oqıtıw maqsetleridaishlabchiqildi.
Lenatningo'ylashicha, ETlarsamaradorligiulardagijoylashgan bilimlerge baylanıslı boladı. Onıń pikrine qaraǵanda, sistema oqıtıw uqıplıyatiga ıyelewi ushın, oǵan 1000000 ǵa jaqın ulıwma xarakter degi maǵlıwmatlardı kirgiziw kerek. Sonıń menen birge, Lenat kishi bir tarawdı úyreniwge qaratılǵan bilimler kólemi kishi ET larni jaratıw maqsetke muwapıq emesligin aytıp otedi.
SM sistemasına 100 ge jaqın shıǵıw qaǵıydaları hám 200 den artıq matematikalıq teoriya hám qıyallardı kóre alıwshı oqıtıwdıń evristik algoritmları jıynanǵan edi. Basınan sistema jumısınıń nátiyjeleri joqarı bahalandı. Ol natural qatar hám ápiwayı sanlar túsiniklerin ańlatıw imkaniyatın berdi. Bunnan tısqarı, sistema Goldbax gipotezasining variantı, yaǵnıy hár qanday ikkidan úlken jup sannı, eki ápiwayı sanlar jıyındısı formasında jazıw múmkinligin sintezladi. Bul gipotezani tuwrılıǵı yamasa biykar etiw kerekligi elege shekem anıq emes. Sistemanıń keyingi rawajlanıw procesi toqtap qaldı. Basında kórinetuǵın etilgen matematikalıq múmkinshiliklerge qaramastan, sistema evristik qaǵıydalardı keltirip shıǵara almasligi, tek dáslepki kiritilgen qaǵıydalardan kelip shıqqan halda jumıs penenjúrgiziwi anıqlandi.
EURIKCO sistemasın jaratıwda SM sistemasında belgilengen kemshiliklerdi joq etiw usılı qollap ko'rildi. SM sisteması sıyaqlı EURIKCO járdeminde alınǵan nátiyjeler joqarı bahalandı. Sonıń menen birge, EURIKCO júdá qáwipli oyınlarda qatnasıw eta alıwı aytıp ótildi. Onıń járdeminde AQSH dıń teńiz askeriy flotı tárepinen original mólsherlengen basqıshpa-basqısh atqarılatuǵın júriwlerge iye bolǵan strategiya islep shıǵıldı. Bul basqıshlardan biri jaramsız bolǵan teńiz askeriy flotı kemelerin cho'ktirishdan ibarat. Bunda pútkil qalǵan kemelerge keń jay qaladı.
Biraq bir qansha waqıttan keyin, sistema bárháma da ózindegi qaǵıydalardı qayta dúze almasligi málim boldı. Ol tek sutkanıń málim bir waqtında programmalastırıwtiruvchiga shaqırıq qılıw kerek bolǵan halda, bul qaǵıydanı qopal túrde buzadı. Sonday etip, EURIKCO sisteması da óndiriwshi tárepinen belgilengen shegaraǵa jetip, rawajlanıwdanto'xtadi.
1990 -jıldan baslap doktor Lenat bir gruppa ilimpazlar basshı -ligida intellektuallıq sistemanı jaratıw ushın kerek bolatuǵın bir neshe mıń bilimler elementlerin kodlaw hám kirgiziw proyekti menen gúmira boldı. Bul proyekt Cyc dep atalǵan (Cyc «NHK» — anglichan enciklipediaso'zidan).
Do'stlaringiz bilan baham: | 
