O’rta Osiyo hududlarining xonliklarga bo’linib ketishi, uning sabablari va oqibatlari

“O’rta Osiyo hududlarining xonliklarga bo’linib ketishi, uning sabablari va oqibatlari” mavzusi asosida quidagi jadvalni to’ldiring.Wenn-diagrammasi asosida uchta xonliklarning ahvolini taqqoslang

Taqqoslash	Buxoro amirligi	Xiva xonligi	Qo'qon xonligi
Tashkil topishi	Shayboniylar hukmronligini qayta tiklashga muvaffaq boʻlgandan keyin, Ubaydullaxon davrida 1533- yil Buxoroga koʻchirilgan. Davlat shundan soʻng Buxoro xonligi deb atala boshlagan.Movarounnahrdagi siyosiy tanglikdan foydalangan Eron shohi Nodirshoh 1740- yil Buxoro va Xiva xonliklarini oʻziga tobe qiladi. 1747-yilda Nodirshoh Eronda oʻldirilgach, Buxoro xonligi oʻz mustaqilligini tiklashga muvaffaq boʻlgan.	Muhammad Rahimxon I Xiva xonligini birlashtirgan.	XVII asr oxiri-XVIII asr boshlarida Buxoro xonligida ichki nizolar tufayli markaziy hokimiyat zaiflashgan. Xonlik tarkibiga kirgan viloyatlarda mustaqillikka intilish kuchaygan. Natijada 1709- yil Fargʻona vodiysida Qoʻqon xonligi vujudga kelgan.Unga minglar urugʻidan boʻlgan Shohruxbiy asos solgan.
Hududi	Abdullaxon II davrida xonlik chegarasi Qashqardan Orol va Kaspiy dengizlari sohillarigacha, Turkiston va Sayramdan Xurosonning sharqiy qismigacha boʻlgan yerlarni qamragan	Turkmanistonning janubiy qismi, Eron shimolidagi Saraxs, shuningdek, Orol va Mangʻishloq qoʻshib olingan	Bu davlat tarkibiga dastlab Qoʻqon, Namangan, Margʻilon, Konibodom, Isfara va ularning atrofidagi qishloqlar kirgan
Siyosiy ahvoli	Abdullaxon faol tashqi siyosat olib borgan. Buxoro xonligi Eron, Hindiston, Turkiya, Xitoy, Rossiya va b. mamlakatlar bilan keng diplomatik, iqtisodiy, savdo aloqalari olib borgan. Ichki siyosatda mamlakatda pul islohoti oʻtkazilgan, koʻplab sugʻorish inshootlari, koʻpriklar, madrasalar, masjidlar, xonaqohlar, karvonsaroylar, timlar qurilgan. Hunarmandchilik, savdo-sotiq, ilm-fan, madaniy hayot rivojlangan	XVI-XVIII asrlarda Xiva xonligining ma’muriy jihatdan boʻlinishi viloyat deb atalgan boʻlsa, XVIII asrdan bekliklar deb atala boshlagan. Dastlab xonlikda 18 ta viloyat, 2 ta noiblik boʻlgan boʻlsa, keyinchalik viloyatlar soni 22 taga yetgan. Ularni xon tomonidan tayinlangan hokim va noiblar boshqargan. Xiva shahri esa xon va bosh vazir tomonidan boshqarilgan.	Norboʻtabiyning oʻgʻli Olimbek hukmronligi davrida Qoʻqonning siyosiy mavqei yanada kuchaygan, harbiy islohot oʻtkazilgan, Ohangaron vohasi, Toshkent, Chimkent va Sayram tobe etilgan, tashqi savdoga ham e'tibor kuchaytirilgan. 1805- yil davlat rasman Qoʻqon xonligi deb e'lon qilinib, Olimbek "xon" unvonini olgan. Olimxonning markazlashgan kuchli davlat tuzish borasida qilayotgan harakatlari ayrim zodagonlar guruhida norozilik kayfiyatlarini vujudga keltiradi. Natijada, ular Olimxonning safardaligidan foydalanib, 1810- yil Qoʻqonda “Olimxon Toshkentda oʻldi”, degan mish-mish tarqatishadi va uning ukasi Umarbekka toj kiygizadilar. Olimxon bundan xabar topib, Qoʻqonga yoʻl oladi, biroq u Oltiqush mavzesida otib oʻldiriladi.
Iqtisodi		Xiva xonligi Buxoro, Qoʻqon, Eron va Rossiya kabi qoʻshni davlatlar bilan savdo-sotiq olib borgan. Soliqlar barcha musulmon davlatlaridagidek xiroj, zakot, boj va juz'yadan iborat boʻlgan.	Muhammad Alixon xonlik hududini kengaytirishga intilib, Janubiy Oloy togʻ etagidagi Qorategin, Darvoz, Shugʻnon, Roʻshon, Vohon bekliklarini boʻysundirgan. Bu davrda xonlikda sugʻorish ishlari kengaytirilgan. Toshkent yaqinida Xonariq kanali qazilgan. Tashqi iqtisodiy-savdo aloqalari ham yaxshilangan. Qoʻqon xonligi hayotida savdo-sotiq muhim oʻrin egallagan. U ichki va tashqi savdoga boʻlingan. Aholi oʻzining ehtiyojlarini asosan oʻz xonligidagi mahsulotlar bilan qondirishgan. Qoʻqon, Margʻilon va Namangan shaharlarida ip va ipak matolar (atlas, shoyi, beqasam, adras, chit, boʻz va boshqalar toʻqilgan. Shuningdek, boshqa hunarmandchilik tarmoqlarida xoʻjalik asboblari, dehqonchilik uchun kerakli uskunalar, qurol-yarogʻlar, zargarlik buyumlari, qogʻozlar ishlab chiqarilgan. Qoʻqon xonligidan chet davlatlarga quritilgan mevalar, jun, teri, ipak, gilam, paxta va ipak matolar chiqarilgan. Tashqi mamlakatlardan esa turli metall rudalari, metall buyumlar, qand va boshqa mahsulotlar keltirilgan.
Madaniy hayot , din		Xiva xonligida adabiyot, tarixnavislik, me’morlik ancha rivojlangan boʻlsa ham, tabiiy va texnika fanlariga, dunyoviy ilmlarga e'tibor deyarli qaratilmagan.Dini musulmon.	Umarxon hukmronligi davrida Qoʻqon xonligida fan, adabiyot, san'at rivojlangan. Bunda uning sevimli xotini-mashhur oʻzbek shoirasi Nodirabegimning xizmati katta boʻlgan. Umarxonning oʻzi ham oʻqimishli kishi boʻlib, "Amiriy" taxallusi bilan oʻzbek va tojik tillarida gʻazallar yozgan. Umarxon vafotidan soʻng uning 12 yoshli oʻgʻli Muhammad Alixon taxtga oʻtirgan. Xon yosh boʻlganligi uchun davlatni dastlabki davrda onasi Nodirabegim boshqargan. Nodirabegim madaniyat va san'atni rivojlantirishga alohida e'tibor bergan.Ular musulmon diniga mansub bo’lgan