O’spirinlarda ijtimoiy va axloqiy me’yorlarning shakllanishi



Download 345,28 Kb.
bet5/5
Sana01.04.2022
Hajmi345,28 Kb.
#523681
1   2   3   4   5
Bog'liq
O’spirinlarda ijtimoiy va axloqiy me’yorlarning shakllanishi 3

Sрarq Aristoteli deb nom olgan Abu Nasr Forobiy o’zining "Fozil odamlar shahri» nomli asarida insoniyatni ulug’lab bun-day deb yozgan edi: «Odamlarga nisbatan ularni birlashtiruvchi boshlang’ich asos, - deb yozadi u, - insoniylikdir".

Buyuk alloma Abu Ali Ibn Sino o’zining «Donishnoma» asarida: «Bola olti yoshga etgach, uni muallimga topshiriladi, - degan edi u, - ta’lim asta - sekinlik bilan berilishi kerak. Uni birdaniga kitobga bog’lab qo’ymaslik kerak».

Ibn Sino kishilarni ehtiyotkorlikka chaqirib: «Siringni ko’chaga aytishdan ehtiyot bo’l, chunki aklli bo’lish degan so’z ehtiyotkor bo’lish degan so’zdir. Agar siringni saqlasang, u sening asiringdir, barchaga oshkora qilsang, sen siringni «asiri» bo’lib qolasan! ...». YUsuf Xos Xojibning «Kutadg’u bilig», Ahmad YUgnakiyning «Xibatul - haqoyiq», Mahmud Qoshg’ariyning «Devoni lug’oti turk», Navoiyning «Xamsa», A.Jomiyning «Bahoriston», SH.Sa’diyning «Guliston va Bo’ston» asarlarida ma’naviyat, axloq - odob masalalari yaxshi yoritilgan.

Arzimas bo’lib ko’ringan, lekin shaxsning kelajak hayot va ksbiy faoliyatni tashkil etishda, muvaffaqiyatga ega bo’lish yo’lida, zarurli bo’lgan bu kabi odatlardan holi bo’lishda o’quvchilrga yordam ko’rsatish o’qituvchilarning muhim vazifalaridan sanaladi.

Arzimas bo’lib ko’ringan, lekin shaxsning kelajak hayot va ksbiy faoliyatni tashkil etishda, muvaffaqiyatga ega bo’lish yo’lida, zarurli bo’lgan bu kabi odatlardan holi bo’lishda o’quvchilrga yordam ko’rsatish o’qituvchilarning muhim vazifalaridan sanaladi.

Ma’naviy-axloqiy tarbiyaning tarkibiy qismlari, shakl va metodlari. Buyuk ma’rifatparvar Abdulla Avloniy «Turkiy guliston yohud axloq» asarida axloq «insonlarni yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlikdan qaytaruvchi bir ilmdur», — deydi. Aynan axloq, uning ijtimoiy ahamiyati haqida ma’lumot beruvchi mazkur manbada alloma yaxshi va yomon xulqlarga to’xtalib o’tadi. Allomaning nuqati nazaricha, yaxshi xulqlar quyidagilardan iborat: fatonat (aql), diyonat (e’tiqod), nazofat (poklik va tozalik), g’ayrat, riyozat (savob ishlar), qanoat, shifoat, ilm, sabr, hilm (yumshoq tabiat) intizom, nafs me’yori, vijdon, vatanni suymak, haqqoniyat, nazari ibrat, iffat, hayo, idrok va zako, hifzi lison (til va adabiyot), iqtisod, viqor (g’urur), muhabbat, avf (kechirimli bo’lish). Bu xislatlar ma’naviy — axloqlilikning asosiy sifatlari sanaladi. Ular asosida Vatanga muhabbat va sadoqat, mehnatga axloqiy munosabat, o’z atrofdagilarga axloqiy yondashuv, shuningdek, har bir o’quvchining o’zi va shaxsiy xulq—atvoriga munosabatni qaror toptiriladi.

Abdulla Avlniy yomon xulqlar sirasiga quyidagilarni kiritadi: g’azab, aysh—ishrat, jaholat, safohat (umri va molini bekorchi narsalarga sarf etish), hamoqat (o’zbilarmonlik, manmanlik), adolat (dangasa, yalqov), hasosat (ta’ma,'hirs), rahovat (g’ayratsizlik), anoniyyat (xudbin, mutakabbir, manman), adovat (kek saqlash), namimat (chaqimchilik), g’iybat, haqorat, jibonat (qo’rqoklik), hasad, kizb (yolg’on), nifoq, ta’ma, zulm va boshqalar.


Download 345,28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish