O‘tmaslanish mezonlarining qisqacha obzori

O‘tmaslanish mezonlarining qisqacha obzori.
Turli tatqiqotchilar tomonidan bir qator o‘tmaslanish mezonlari taklif qilingan va qabul qilingan. Bu mezonlarning asosiylarini qisqacha ko‘rib chikamiz.
F.Teylor (AQSh) tez kesar keskichlar uchun yagona o‘tmaslanish mezoni-tig‘ning to‘la yemirilishini taklif qildi. Bu yemirilishning tashqi belgisi deb u ishlov berilayotgan jism yuzasida chiziqni yoki yaltiroq chiziqni turtib chiquvchi juda yupqa tirnalgan joyni xisoblangan.
Valliks (Germaniya) cho‘yan ishlov berishda o‘tmaslanish mezoni deb kesuvchi qirrani yemirilish momentida keskich va buyum orasida to‘planib qoladigan, qirindining kichik qizib yopishib qolgan bo‘laklari bilan, chaqiriluvchi kesish yuzasi qorayishini xisoblashni taklif qildi.
Bu mezonlar juda sodda, aniq va ishlab chiqarish sharoitida qo‘llash mumkin, lekin sub’yektiv va miqdor jixatdan aniqlanmagan bo‘ladi.
Shlezinger (Germaniya) R_x va R_y kuchlar qiymatini 10% ga tez o‘sishidan tashkil topgan birmuncha ob’ektiv o‘tmaslanish mezonini taklif qildi. Biroq bu mezon ham muxim kamchiliklarga ega.
U kesish kuchini aniq o‘lchash uchun sezgir dinomometr qo‘llashni va ishlab chiqarish sharoitida qo‘llanilgan bo‘lishi mumkin emasligini talab qildi.
Cho‘yanga ishlov berishda R_x va R_y kuchlar sakrash bilan emas, balki kesish boshidan boshlab to‘xtovsiz oshib boradi, R_x va R_y kuchlarni 10% ga o‘sishiga mutlaqo muxim bo‘lmagan yeyilish javob beradi.
O‘tmaslanish mezonini keskichni xizmat qilish muddati bilan bog‘lash imkonini beruvchi, keskich yeyilishning miqdoriy harakteristikalarini yo‘qligi bu mezonlarning umumiy kamchiligi xisoblanadi.
Keskichlarni o‘tmaslanish mezonini uning ishchi yuzalarining yeyilish bilan bog‘lash bo‘lgan birinchi urinish Ripper va Berli (Ligliya) tomonidan amalga oshirilgan. Biroq, keskich yeyilishini harakterlovchi qiymat (oldingi qirrada faska eni 0,127 mm) nomuvofiq qabul qilingan va taklif qilingan mezon ishlab chiqarish uchun yaroqsiz hisoblanadi.
R.V.Polyakov po‘latni toza yo‘nish uchun keyingi tatqiqotchilar tomonidan foydanilgan bir muncha o‘zgartirish kiritilgan o‘tmaslanish mezonini taklif qildi. Bu mezon asosiga, yeyilish natijasida keskichni qisqartirib qolishi bilan chaqirilgan ishlov berilgan yuza diametrini o‘zgarishi qo‘yilgan bo‘lsada, u keskich ishgi yuzalarini yeyilishining xaqiqiy qonuniyatlari va toza ishlov berishda ham xisobga olishishi kerak bo‘lgan iqtisodiy tartib faktorlari bilan bog‘liq bo‘lmaydi.