O’zbek tilidagi reklamalarning sotsiolingvistik tadqiqi

ta`siri”

11

 nomli maqolasida aytilishicha, bu kabi tezkor, bir zumda tayyorlanadigan 

ovqat  ishlab  chiqaruvchi  kompaniyalar  kichkintoylarni  o`z  mahsulotiga  jalb 

qilishda  reklamadan  samarali  foydalangan.  Ular  logotiplarini  o`yinchoq  qutilarda, 

bolalar  kitobi  muqovalarida,  video  o`yin  va  istirohat  bog`larida  joylashtiradi.  Bu 

esa mahsulotning ommalashishiga sabab bo`ldi deyishga haqlimiz. 

Hozirgi  ijtimoiy  hayotda  ishlab  chiqarish  korxonalari  o`z  mahsulotini  turli 

ko`rgazmali  vositalar  yordamida  matbuot,  televideniya, radio orqali targ`ib qilishi 

kuchaymoqda.  Reklama  nafaqat  mahsulotni  targ`ib  qiluvchi  vosita,  balki  ishlab 

chiqarishdagi  muayyan  yutuqlarni  namoyish  etuvchi,    aholiga  ma`lum  ma`noda 

axborot  yetkazuvchi,  insoning  ruhiy-intellektual  holatiga  tez  ta`sir  etuvchi,  ona 

tilimiz imkoniyatlarini o`zida aks ettiruvchi tezkor omil hisoblanadi. 

Reklamaning  jamiyat  hayotidagi  ijobiy  o`rni  nihoyatda  beqiyos.  Lekin 

axborotlashga  jamiyat  shakllanishining  ijobiy  jihatlarini,  axborot  taraqqiyotining 

bosh  omiliga  aylanishini  inkor  etmagan  holda,  aytish  lozimki,  mutaxassislar  bu 

jarayon bilan bog`liq quyidagi qator salbiy tendensiyalarni ham qayd etishadi: 

-ommaviy  axborot  vositalarining  (ayniqsa  reklamaning)  jamiyatga  haddan 

ziyod  (―zombilashtiruvchi‖)  ta`siri‖

12

.  Bu  holatni  e`tibordan  chetda  qoldirib 

bo`lmaydi. 

1998-yilda  O`zbekiston  Respublikasining  ―Reklama  to`g`risida‖gi  qonuni 

qabul  qilindi,  shuningdek,  bugungi  kun  talabidan  kelib  chiqib,  unga  ayrim 

o`zgartirish  va qo`shimchalar kiritildi.  Ayni paytda  ushbu  qonun  mamlakatimizda 

                                                             

11

 Титова Н. Fast-fud  маҳсулотларининг болаларга таъсири.//Эксперт жур.//2007, 3 -сон.  

Muslimat.uz.  сайтидан олинди.

 

 

12

 Саидов У. Глобаллашув ва маданиятлараро мулоқот. –Тошкент,  Академия, 2008. 52-б. 

---

 

18 

reklama  tayyorlash  va  tarqatish  to`g`risidagi  munosabatlarni  tartibga  solishda 

muhim  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Mazkur  qonunning  5-moddasiga  muvofiq, 

reklama  materiallari  asosan  davlat  tilida,  reklama  beruvchi  tomonning  xohishiga 

asosan rus, ingliz tillarida berilishi mumkin. 

Ommaviy  axborot  vositalari  rang-barang.  Masalan,  bugungi  kunda 

ko`chalardagi  afishalar,  nashriy  adabiyotlar,  OAV  orqali  e`lon  qilinayotga  turli 

xizmatlar  yoki  mahsulotlar  reklamasi,  gastrol-konsert,  kino  va  video,  ijtimoiy 

muhofaza  hamda  ogohlikka  da`vat  etuvchi  reklamalar  mavjud.  Ular  mahsulotni 

tanlashda  yordam  berish  bilan  birga  yuqorida  bayon  qilinganidek,  ruhiy 

holatimizga,  nutq  madaniyatimizni  oshirishga  ham  ma`lum  ma`noda  ta`sir  qiladi. 

Har  jihatdan  mukammal,  bezakli,  bejirim,  adabiy  til  me`yorlariga  amal  qilgan 

holda  tayyorlangan  reklamalar  inson  ruhiyatiga  nafaqat  ijobiy  ta`sir  etadi,  kerak 

bo`lsa, hordiq chiqarishga yordam beradi.