Oʻzbekiston oʻz oldiga kuchli demokratik, ilgʻor rivojlangan davlatlar safidan mustahkam oʻrin egallashni maqsad qilgan. Dunyoning rivojlangan 50 mamlakati qatoriga kirish bosh vazifa

Dunyodagi ahvol qanday?
Xalqaro tajribaga nazar tashlasak, koʻpgina davlatlar hozirgi kunda raqamli iqtisodiyot sohasiga jiddiy eʼtibor qaratmoqda. Masalan, 2017-yilning 28-iyulida Rossiya Federatsiyasi hukumati Raqamli iqtisodiyot dasturini qabul qildi. Estoniya, Belarus Respublikasi va Ukraina raqamli iqtisodiyotni faol rivojlantirmoqda. Oʻz navbatida, ayrim davlatlarda aynan raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun zaruriy infratuzilmani yaratishga harakat qilinmoqda. Jumladan, Avstraliya hukumati fuqarolarga yuqori tezlikdagi raqamli aloqani taqdim etish choralarini koʻrmoqda, yaʼni milliy keng polosali tarmoq (National Broadband Network) ushbu mamlakat aholisining 93 foizini 1 Gbit/s tezlikdagi internet bilan taʼminlash majburiyatini olgan.
Hozirgi davrda biz texnologiyalar qanday qilib ommaviy xizmat koʻrsatish sohasini tubdan oʻzgartirayotganini koʻryapmiz. Vositachilarni olib tashlaydigan, mijoz va taʼminotchi oʻrtasidagi aloqalarning toʻgʻridan-toʻgʻri amalga oshirilishiga olib keladigan Uber kabi yangi biznes-modellar paydo boʻlmoqda. Avvalroq xuddi shunga oʻxshash oʻzgarishlar moliya sektori hamda telekommunikatsiyalarda ham roʻy bergan edi. Sanoatda ham bir qancha prinsipial oʻzgarishlar kuzatilmoqda, chunki raqamli korxona va insonning raqamli qiyofadoshi — robotlar paydo boʻlishi butun insoniyat funksional modelini jiddiy ravishda oʻzgartirib yuborishi mumkin. Bu esa shuni koʻrsatadiki, axborot texnologiyalari asta-sekinlik bilan odamlarning oʻrnini egallab boradi. Xuddi mana shu holat raqamli iqtisodiyot hisoblanadi.
Raqamli platformalarning rivojlanish sohasidagi yorqin misollardan biri sifatida «Alibaba» elektron savdo tizimiga ega boʻlgan Xitoy kompaniyasini keltirib oʻtish mumkin. Undan foydalanish tajribasi shuni koʻrsatadiki, maʼlumotlar toʻplash jarayonida iqtisodiyotning turli sektorlariga ekspansiya uchun oʻta raqobatli ustunliklar yaratiladi. «Alibaba» oddiygina raqamli platforma emas, balki platformalar ekotizimidir. Tushunarliki, bunday ekotizim qudrati alohida platformalar kuchidan katta boʻladi. AQSH hozirgi kunda bu poygada yutqazmoqda, chunki u yerda turli platformalarni integratsiya qilishga toʻgʻri keladi, Xitoyda esa bu sohada rivojlanish samaradorlikni oshirish hisobiga — bir platformadan boshqa platformaga qarab oʻtish asta-sekinlik bilan roʻy berdi.
Raqamli iqtisodiyotga oʻtish kabi global ishda koʻp narsa davlatning tutgan pozitsiyasiga ham bogʻliq, albatta. Barchasi hamma narsani birlashtiradigan va “raqam”ga oʻtkazadigan yagona davlat platformasiga borib taqalmasligi muhim, yaʼni davlatning vazifasi, biznesning oʻrniga biron - bir narsa qilish emas, balki biznesga xalal bermaslikdir. Xitoyda ham «Alibaba» tizimi davlat uning uchun qandaydir platforma yaratgani tufayli paydo boʻlmagan. U bunday platforma paydo boʻlishi uchun sharoit yaratdi, xolos. Garchi davlat «Alibaba»ga yordam bergan boʻlsada, buni davlat korporatsiyasi sifatida emas, balki tijorat korxonasi sifatida yordam berdi va uning xizmatlaridan u raqobatbardosh ekanligi uchungina foydalaniladi. Davlatning vazifasi — umumiy qoidalar yaratish, biznes esa shu umumiy qoidalar asosida oʻzgarib, rivojlanib boradi, chunki qonunlar taʼsirida ishbilarmonlik muhiti va raqobat oʻsadi.
Koʻplab rivojlangan mamlakatlar roʻy berishi lozim boʻlgan oʻzgarishlar muqarrarligini tushunib, iqtisodiyotni raqamlashtirish tomon harakatni ongli ravishda boshladi. Bu yoʻnalishni birinchilardan boʻlib maʼlum qilgan AQSH, Yaponiya, Janubiy Koreya hamda Xitoy bugungi kunda raqamli poygada norasmiy yetakchilar sanaladi. Ulardan keyingi oʻrinlarda Buyuk Britaniya, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari, Avstraliya, Belarus va boshqalar turadi. Raqamlashtirish jarayonining baʼzi yetakchi mamlakatlari esa qarama-qarshi yondashuvlarni, xususan, AQSH bozor yoʻnalishini, Xitoy esa rejali iqtisodiyotni tanlab olgan. Qolgan mamlakatlar maʼlum bir oraliq variantlarga rioya qiladi.
Raqamli iqtisodiyot platformalari tuzishda rivojlangan davlatlar transport, telekommunikatsiya, energetika, maʼlumotlarni qayta ishlash, sogʻliqni saqlash, dori-darmonlar logistikasi, turizm, tashqi iqtisodiy faoliyat, koʻchmas mulk va ishlab chiqarish yoʻnalishlariga eʼtibor qaratmoqda. Aynan shu sohalarning rivojlanishi infratuzilma hamda texnologik bazis yaratishga imkon beradi, ularni boshqa sohalarga koʻchirgan holda Oʻzbekiston yetuk raqamli iqtisodiyotni maksimal darajada tez rivojlantirishi mumkin. Ilgʻor mamlakatlar raqamli iqtisodiyoti koʻplab dasturlari (AQSH, Avstriya, Avstraliya, Buyuk Britaniya, Janubiy Koreya va boshqalar) asosiy eʼtiborni “raqamli tibbiyot” hamda “aqlli shahar” ijtimoiy yoʻnalishlariga qaratmoqda. “Raqamli tibbiyot” va “aqlli shahar” ijtimoiy loyihalarini amalga oshirish koʻproq murakkablik hamda xilma-xillikni talab qiladi va bunday loyihalar keng xalq ommasi tomonidan eʼtirof etiladi.
Rivojlanayotgan mamlakatlar aholisining internetga hamda u bilan bogʻliq AKTga ulanish imkoniyatlarini kengaytirish uchun sharoitlar yaratish, jumladan, bulutli texnologiyalarni rivojlantirish IHTT tomonidan 2016-yil bu tashkilotga aʼzo boʻlgan 32 mamlakat va yana 6 ta hamkor mamlakatda oʻtkazilgan soʻrov maʼlumotlariga koʻra, ularda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish strategiyasi, rejasi yoki dasturi mavjud. 2017-yilning sentyabr oyida Avstraliya hukumati raqamli iqtisodiyot strategiyasini ishlab chiqish boshlangani haqida eʼlon qildi. AQSHda 2015-yili raqamli iqtisodiyot rejasini shakllantirish haqida maʼlum qilindi, 2016-yilda xususiy biznes tomonidan amalga oshiriladigan internetni rivojlantirish, axborot xavfsizligi, innovatsiyalarni ilgari surish va boshqa funksiyalarni bajaradigan Savdo vazirligi qoshida raqamli iqtisodiyot boʻyicha maslahatchilar kengashi tashkil qilindi.
Jahon bankining «Raqamli dividentlar» nomli tadqiqoti natijalari mamlakatlar iqtisodiyotini rivojlantirishda raqamli iqtisodiyotning naqadar dolzarb va muhimligini koʻrsatdi. Xususan, internet tezligining 10 foizga oʻsishi, mamlakat YAIMning oʻsishiga olib keladi. Rivojlangan davlatlarda bu koʻrsatkich 1,21 foizni, rivojlanayotgan davlatlarda 1,38 foizni tashkil etayotir. Demak, internet tezligi ikki barobarga oshadigan boʻlsa, YAIM hajmining qariyb 15 foizga oshishiga erishish mumkin. Jahonda amalga oshirilayotgan globallashuv sharoitida tashqi migratsiya, xalqaro savdo va kapitallar harakati, turizm, xorijiy investitsiyalar, AKT rivojlanishi mamlakatlarning iqtisodiy oʻsish surʼatlariga taʼsir etadi.
Demak, biz ham asosiy eʼtiborni faqat mahsulotlar eksportiga qaratmasdan, balki “nou-xau”, blokcheyn texnologiyalar faoliyatini zamonga hamohang oʻrganib, shular qatorida, raqamli iqtisodiyotdan foydalanishni yangi bosqichga olib chiqishimiz maqsadga muvofiq. Yurtimizda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor vazifasi — Oʻzbekiston iqtisodiyotining yuqori surʼatlarda oʻsishini taʼminlash bilan birgalikda, aholi ongi, ilmi va qarashlarini zamon bilan uygʻunlashtiradi, mamlakatimizning xalqaro maydonda integratsiyasini tezlashtiradi. Va, pirovardida, Oʻzbekistonning huquqiy-demokratik, iqtisodiy jihatdan rivojlangan davlatlar qatoridan joy olish muddati jadal qisqaradi.