Oʻzbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti ma’lumotlar bazasi fanidan 1-laboratoriya ishi mavzu

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Ma’lumotlar bazasi fanidan 1-laboratoriya ishi
MAVZU: Ma’lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diagrammasini qurish.

Bajardi: 120-20 guruh talabasi Haitov Salohiddin.


TOSHKENT – 2021

1- Laboratoriya ishi
Mavzu: Ma`lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diagrammasini qurish (ER modeli).

Ishdan maqsad: Ma’lumotlar bazasini loyihalash uchun mohiyat-aloqa modelini ishlab chiqish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish.

Masalaning qo`yilishi: Ma`lumotlar bazasini lohiyalash va “Mohiyat–aloqa” modelini ishlab chiqish.
1.1jadval. “Bojxona” predmet sohasining obyektlari

№	Obyektlar
1	Import
2	eksport
3	Hodimlar

1.2jadval.

IMPORT obyektining xususiyatlari

ID	Import nomi	qayerdanligi	narxi
1
2

1.3jadval. Export obyektining xususiyatlari.

ID	Export nomi	narxi	Qayerga borishi
1
2

1.4jadval. Xodimlar obyektining xususiyatlari.

ID	F.I.Sh	Lavozimi	Telefon raqami	Manzili	Staji
1
2

_{Mahsulot_i}

ID

narxi
			Export
Bojxona
			Boj
Xalqaro shartnomalar

ID

qayerdan

narxi

qayerga

Import

		Xodimlar
	ID Yetkazib beruvchi

ID

F.I.Sh

Lavozi

mi




Tel

raqami

^Narxi




M anzili

_Narxi boj




Ish

staji ^stavkasi Miqdori

Filial_id

Xomashyo

nomi

Keltirilgan

sana

qiymati

2-LABORATORIYA ISHI

Mavzu:Relyatsion ma`lumotlar bazasini loyihalash.

Ishdan maqsad: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modeli uchun jadvallar tizimini ishlab chiqishni o`rganish va ob`yektlarni bog`lanish munosabatlarini tahlil qilish.

Masalani qo`yilishi:Berilgan predme tsoha ma`lumotlar bazasidagi barcha

ob`yektlarni relyatsion modelini ishlab chiqish.

Uslubiy ko`rsatmalar: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modelini qurishda bog`lanish munosabatlari muhim ahamiyatga ega. Aslida ma`lumotlar bazasi munosabatlarga qarab ob`yektlari bog`laydi. Asosan ma`lumotlar bazasida quyidagi munosabatlar mavjud:

1. Birga–bir (1:1) munosabat. A va V ob`ektlar to`plami orasida 1:1 munosabat o`rnatilgan deyiladi, agarda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning bitta nusxasi mos kelsa,va aksincha,V ob`ektning har bir nusxasiga A ob`ektning bitta nusxasi mos kelsa.

2. Birga–ko`p (1:n) munosabat.A va V ob`ektlar to`plamida A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning bir nechta nusxasi mos kelsa,shu bilanbirga V ob`ektning har bir nusxasiga A ob`ektning bittadan ko`p bo`lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil bo`ladi.

3. Ko`pga–bir(n:1) munosabat A va V ob`ektlar to`plami orasida o`rnatilsa, unda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning ko`pi bilan bitta nusxasi mos keladi.V ob`ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob`ektning bir

Nechta nusxasi mos keladi.

4. Ko`pga–ko`p (m:n) munosabat. A va V ob`ektlar orasida shunday munosabat

o„rnatilgan deyiladi, agarda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
1.1jadval.

“Bojxona” predmet sohasining obyektlari

№	Obyektlar
1	Import
2	eksport
3	Hodimlar

1.2jadval.

IMPORT obyektining xususiyatlari

ID	Import nomi	qayerdanligi	narxi
1	telefon	china	200
2	kompyuter	usa	600

1.3jadval. Export obyektining xususiyatlari.

ID	Export nomi	narxi	Qayerga borishi
1	Nexia 3	9000	asaka
2	Gentra	12000	asaka

1.4jadval. Xodimlar obyektining xususiyatlari.

ID	F.I.Sh	Lavozimi	Telefon raqami	Manzili	Staji
1	Axtamov .A	Direktor	998998663	Toshkent	3 yil
2	Botirov.Sh	Zam.Direktor	998776543	Toshkent	2 yil

Nazorat savollari

1.Relyatsion bog`lanish nima?

2.1:1 munosabatning mohiyati.
3.1:n munosabatbog`lanishdanimalarga e`taborqaratish zarur?

4.m:nmunosabat bog`lanishga misolkeltiring.

5.Ierarxik ma`lumotlartuzilishinima?
Malumotlar bazasi fanidan 3- labarotoriya ishi:

MAVZU: SQL tilida jadvallar yaratish , o’zgartirish va o’chirish

ISHNI BAJARISH TARTIBI:

1. 
   Eski yaratilgan malumotlar bazasini ko’ramiz:
   

So’rov : show databases;

Natija:

2. 
   Yangi Bojxonalar nomli baza yaratamiz;
   

So’rov: create database Bojxonalar;

Natija:

3. 
   Bazani tanlagach , hodimlar nomli jadval yaratamiz;
   

So’rov: create table xodimlar (id int not NULL, FISH varchar(30), maoshi int not NULL, staji varchar(30), tel_raqam int not NULL, manzili varchar(30));

Natija:

4. 
   Jadvalni ko’ramiz;
   

So’rov: desc xodimlar;

Natija:

5. 
   Tel_raqam nomli satrni o’lchamini o’zgartiramiz:
   

So’rov: alter table xodimlar modify tel_raqam int(15);

Natija:



Ma’lumotlar bazasi fanidan 4-laboratoriya ishi
MAVZU: Ma’lumotlarni tanlash va ular ustida amallar
Bajardi: 120-20 guruh talabasi Haitov Salohiddin.

4 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Ma’lumotlarni tanlash va ular ustida amallar
Ishdan maqsad: Talabalarda DML komandalaridan foydalanish va shu orqali relyatsion MB da ishlash ko‘nikmasini hosil qilish.
Masalaning qo`yilishi: Avvalgi laboratoriya mashg‘ulotida yaratilgan Bojxonalar ning MB ustida amallar bajarish.

Ishni bajarish tartibi
1.Jadval atributlariga qiymatlar beramiz:

So`rov: insert into import(id , Nomi , Manzili, narxi) values(1 , "telefon" , "china", 200);

Natija:

2. 
   Jadvalni tanlaymiz va SELECT operatori orqali ekranga chiqaramiz.
   

So`rov: Select * from import;

Natija:

3.Jadvalga yangi satr qo‘shamiz va UPDATEdan foydalanib, undagi ma’lumotlarni o’zgartiramiz.
So`rov: Update import set Nomi=”kompyuter” , Manzili = “Usa”, narxi = “600” where id=2;

Natija:

4. 
   DROP operatori orqali jadvalni o‘chiramiz:
   

So`rov: drop table import;

Natija: