O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti geografiya kafedrasi

Suburbanizatsiya salbiy oqibatlari 
SHahar  atrofi  aholisi  ko’pincha  "avtomobil  garovi"  bo’lishadi,  chunki 
shahar  atrofidagi  jamoat  transporti,  odatda,  yo’q.  Bundan  tashqari,  Belgiya  va 
Gollandiya  kabi  aholisi  zich  bo’lgan  kichik  mamlakatlarda,  shahar  atrofi  tabiiy 
landshaftlar  bo’ylab  deyarli  barcha  bo’sh  joylarni  egallaydi.  Amerika  Qo’shma 
SHtatlarida, Janubiy Afrikada, Angliyada shahar atrofi oq parvoz deb nomlanadi: 
shaharlarning markaziy hududlarida Negroid irqi vakillari yashaydi, oq tanli aholi 
shahar  atrofi  tomon  yurishadi,  bu  esa  jinoyatchilikning  oshishiga  va  umuman 
olganda. markaziy hududlarning qisqarishiga olib keladi. 

---

 
32 
 
SHahar  atrofi  aholisining  shaharlarga  soatlik  ko’chishi  transportning 
tirband bo’lishiga olib keladi, bu esa havo ifloslanishiga, vaqtni yo’qotishiga va 
boshqa  muammolarga  olib  keladi.  Bunga  qarshi  kurashish  uchun  ko’plab 
rivojlangan  davlatlar  jamoat  transporti  atrofidagi  joylarda,  masalan,  Parijdagi 
shaharlarning  temir  yo’llari  va  yengil  temir  yo’llarida  rivojlanish  siyosatini  olib 
boradilar. 
SHaxsiy  transport  vositalari  infratuzilmasining  rivojlanishi  tabiiy 
hududlarni (shu jumladan o’rmonlarni kesish) ajratib yuboradi, avtotransportning 
o’zi  havo  va  bilvosita  suv  havzalarini  ifloslantiradi.  Atmosfera  ifloslanishiga 
global  isishga  hissa  qo’shadigan  issiqxona  gazlari  va  azot  oksidi,  chang  va 
aerozollar  (20%),  uglerod  oksidi  (58%)  va  uchuvchan  organik  birikmalar  (18%) 
kiradi.  Bu  aholining  sog’lig’iga  salbiy  ta’sir  qiladi.  SHahar  atrofidagi  havo 
ko’pincha markazga qaraganda toza bo’lsa-da, ifloslantiruvchi moddalarning eng 
yuqori  kontsentratsiyasi  doimo  shahar  atrofi  aholisi  ko’proq  vaqt  sarflaydigan 
magistral  yo’llarda  bo’ladi.  Avtomobil  transportidan  foydalanishning  ortishi 
tufayli,  shahar  atrofi  aholisi  ham  avtohalokatda  vafot  etish  ehtimoli  ko’proq, 
bundan  tashqari  semizlik  va  jismoniy  harakatsizlikdan  turli  kasalliklar  kelib 
chiqadi. 
Tez  yordam  va  yong’in  qutqaruvchilari  favqulodda  holat  sodir  bo’lgan 
joyga yetib borish uchun ko’proq vaqt sarflaydilar. 
SHaxsiy avtoulovlarga texnik xizmat ko’rsatish shahar uchun infratuzilma 
xarajatlari va shaxsiy xarajatlarning oshishiga olib keladi. 
Dezurbanizatsiya  -  bu  aholining  markazsizlanishi  va  uning  shaharlar 
tashqarisida  joylashishi,  ma’lum  darajada  -  urbanizatsiya  jarayonining  teskari 
jarayoni. 
Soxta 
urbanizatsiya 
- 
yolg’on 
urbanizatsiya. 
Rivojlanayotgan 
mamlakatlarda,  birinchi  navbatda  Lotin  Amerikasi,  Janubi-SHarqiy  Osiyo  va 
Afrikada  aholining  portlashi  munosabati  bilan  soxta  urbanizatsiya  tushunchasi 
paydo  bo’ldi.  Bu  shahar  aholisining  jadal  ko’payishi  va  ish  o’rinlarining  yetarli 
darajada  emasligi  bilan  bog’liq.  Haqiqiy  urbanizatsiya  o’rtasidagi  farq  shundaki, 
global  urbanizatsiya  jarayonini  tavsiflovchi  shahar  funktsiyalarining  rivojlanishi 
yo’q.  Aholisining  haddan  tashqari  ko’p  bo’lgan  agrar  rayonlardan  qishloq 
aholisining shaharlariga "harakat qilish" mavjud. SHahar aholisining ulushi ishlab 
chiqarish  va  noishlab  chiqarish  tarmoqlarida  band  bo’lgan  iqtisodiy  faol  shahar 
aholisining  ulushidan  ancha  yuqori.  SHaharlarga  kelgan  qishloq  aholisi  ishsizlar 
armiyasini  to’ldiradi  va  uy-joy  yo’qligi,  nosog’lom  yashash  sharoitlariga  ega 
bo’lgan shahar atrofi paydo bo’ladi.