O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

2.Umurtqa pog‘onasi, ko’krak qafasi, tos suyaklari, qo'l va oyoq sistemasi.

Ko'krak qafasi (2.3-rasm) orqada ko'krak umurtqalaridan, yon tomonda qovurg'alar va oldinda to'sh suyagidan tashkil top-gan. Ko'krak qafasidagi barcha birikishlar harakatlidir, shuning uchun nafas olganda ko'krak qafasi bemalol kengayadi va tora-yadi. Ko'krak qafasi shakli bo'yicha kesik konus shaklini eslata-di. Ko'krak qafasining shakli va kattaligi odamning yoshiga va jinsiga bog'liq bo'ladi (ayollarda ko'krak qafasi odatda erkak-larnikiga qaraganda torroq va kattaroq bo'ladi).




2.3-rasm. Ko'krakqafasi: 1- haqiqiyqovurg'alar; 2— soxtaqovurg'alar; 3— yetimqovurg'alar; 4 — to'shsuyagisuyaklari.




Qovurg'alar - har xil uzun-likdagi egilgan tor suyak plastinka-laridan iborat bo'lib, ular sim-metrik holda ko'krak qafasini yon tomondan o'rab turadi. Qovur­g'alar oldinda to'sh suyagiga qo-vurg'a tog'aylari yordamida, orqa-da esa umurtqa pog'onasiga biri-kadi.
Qovurg'alarning yuqorigi yetti jufti haqiqiy (chin) qovurg'alar deyilib, ular oldingi tomondan to'sh suyagining yon tomoniga tog'aylar yordamida bevosita biri-kadi. Ulardan pastki uch jufti, ya'ni sakkizinchi, to'qqizinchi va
o'ninchi qovurg'alar soxta qovurg'alar deyilib, ular bir-biri bilan awal tog'ay yordamida o'zaro, so'ngra esa yettinchi qovurg'aning tog'ayiga birikadi. Bunday birikish natijasida «to'sh osti» burchagi (ZABQ hosil bo'ladi. Bu burchakning kattaligi ko'krak qafasining shakliga bog'liq. O'n birinchi va o'n ikkinchi qovurg'alar oldingi tomondan to'sh suyagiga birikmay, qorin muskullari orasida joylashadi. Bular yetim (erkin) qovurg'alar deyiladi.
T

2.4-rasm.Qo'l skeleti:

1. 
   — o'mrov suyagi;
   
2. 
   — kurak suyagi; 3 — yelka suyagi; 4— tirsak suyagi; 5 — bilakuzuk (kaft usti) suyaklari; 6 — kaft suyaklari; 7— barmoq suyaklari; 8 —bilak suyaklari.
   

o'sh suyagi yassi suyaklar turkumiga kiradi, u ko'krak qa­fasining old tomonida joylashgan bo'lib, uchta qismdan, ya'ni: yuqori qismi - dasta, o'rta qismi - tana, pastki qismi - hanjar-simon (qilichsimon) o'simtadan iborat.
Qo'l suyaklari (2.4-rasm) ikki qismga: yelka kamari suyaklari va qo'lning erkin suyaklariga bo'linadi. Yelka kamariga kuraklar va o'mrov suyaklari kiradi. Kurak suyagi uchburchak shakldagi yassi suyak bo'lib, ichki botiq yuzasi bilan ikkinchidan yettin-chigacha bo'lgan qovurg'alar ustiga yopishgan holda ko'rinadi. Kurakning tashqi burchagida bo'g'im yuzasi bo'lib, u yelka su yagi bilan birikishga moslashgan. Bundan tashqari, shu bo'g'imlar ustida akromial o'siq bor, uning tashqi qismi aniqroq bilina-di, ya'ni yelka bo'g'imida bir oz chiqib tura-di va teri ostidan seziladi. Kurak suyagining yuqori qirrasi tumshuqsimon o'siq boiib da-vom etadi.
Yelka kamari orqa tomondan tutashma-gan, ya'ni ikkita kurak suyagi bir-biri bilan birlashmagan.
O'mrov suyagi S harfiga o'xshash naysi­mon, uncha katta bo'lmagan suyakdir. O'mrov suyagi ichki tomondan to'sh suyagi-ga, tashqi tomondan esa kurak suyagining akromial o'sig'iga birikadi. Kurak va o'mrov suyaklari bir-biriga bog'langan holda yelka kengligini belgilaydi va qomatning yuqori qismi kengligini ko'rsatadi.
Q