O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

5.1. Safiuddin Abulmo‘min Urmaviy
Safiuddin Abuimo‘min ibn Yusuf ibn Foxiri Urmaviy 1230-
yil Urmiya shahrida dunyoga kelgan. U oddiy hunarmand 
oilasida kamol topadi. Boshlang‘ich ta’limni va turli hunarlarni 
o‘z shahrida olgan. Uning qiziqishi nafis san’atga, hattotlik, 
musiqa, tarix, adabiyotga bo‘lganligi uni Bog‘dod shahriga olib 
keladi. Bog‘dodda u o‘z bilimini mustahkamlash maqsadida 
31
  o‘zbek musiqasi tarixi. 13- b.

---

26
mustansariya
32
 madrasasiga kiradi. madrasada adabiyot, 
tarix, musiqa fanlarini chuqur o‘rganib, madrasani bitirgach, u 
Bog‘dod xalifaning xizmatiga ishga kiradi. Tez orada “Bog‘dod 
xalifaning hattoti” unvoni bilan shuhrat qozonadi. Xalifa 
saroyida Urmaviydan tashqari shoir va musiqachilar ijod qilib 
o‘z asarlari bilan Bog‘dod xalifasining kutubxonasini boyitib 
kelgan. Kutubxonada Urmaviy qadim yunon donishmandlari 
va ya’hudi Kindiy, Forobiy, ibn sino asarlarini mutolaa qilib, 
ularning falsafiy estetik qarashlari bilan yaqindan tanishib keladi.
olimlarning ilmiy-nazariy asarlariga yuqori baho berib, 
ayniqsa, Forobiyning tovush, ritm, intervallarga bergan 
ma’lumotlari, sinoning musiqiy-estetik qarashlaridan bahramand 
bo‘lib, shu asosda o‘zining asarlarini yaratadi. Urmaviy nazariy 
bihmlar bilan birgalikda barbat (ud) musiqa asbobini mukammal 
darajada o‘rganadi. shu asbob orqali musiqa ilmining nazariy 
va amaliy tomonlarini o‘zining musiqa risolasida aks ettiradi.
1252-yil “Kitob ul-advor” asari yaratiladi, muallif bu asarni 
Bog‘dod xalifasi mo‘tasimga taqdim etadi. Urmiviyning osuda 
yashashi Bog‘dodning siyosiy o‘zgarishlar bilan tugaydi. 
Bog‘dod xalifasi mo‘tasim mo‘g‘ul xalifa Halokuxon tomonidan 
bartaraf qilinadi. mo‘g‘ullar tomonidan Bog‘dod xalifaligi 
zulmga uchrab, barcha kutubxona, uylar, bozor-u savdo joylari 
vayron bo‘ladi.
mo‘g‘ul bosqinchilardan keyin Bag‘dod xalifaligi alouddin 
Juvayniy qo‘liga o‘tadi. Bog‘dod shahri yanada gullab, 
rivojlanib, asl holatiga qaytadi. Urmaviyning musiqiy va 
hattotlik hunarlari uni qutqarib, yana xalifa saroyiga olib keladi. 
Juvayniy o‘z farzandlari Bahoviddin, Sharafiddin va Xorunlarni 
Urmaviy tarbiyasiga beradi.
32
  o‘sha davrda Bog‘dodda xalifa mo‘tasim (1212-1258) hukmronlik 
qilgan.

---

27
Urmaviy Sharafiddinning qobiliyatiga, ilm-u fanga bo‘lgan 
muhabbatiga, jonkuyarligiga yuqori baho bergan. musiqaga doir 
yaratgan ikkinchi asari “Risolat ush-Sharafiya”ni o‘z shogirdi 
Sharafiddinga bag‘ishlaydi.