O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti



Download 176,39 Kb.
bet14/43
Sana22.07.2022
Hajmi176,39 Kb.
#837546
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   43
Bog'liq
MAJMUA (Ifodali oqish)

II. “Sintagma urg‘usi - nutq oqimining ma’no jihatdan muhim bo‘lgan qismini (sintagmani) alohida ta’kidlash, ajratish uchun qo‘llanilgan urg‘u. Sintagmani aniqlash mezoni ikkitadir: a) semantik mezon; b) sintaktik mezon. Bu mezonlar sintagmaning grammatik-semantik jihatdan yaxlit, bir-butun konstruktsiya ekanligidan kelib chiqadi. Sintagma urg‘usi fraza (gap) ichidagi mazmunan yaxlit, grammatik jihatdan bir butun bo‘lgan qismni maxsus ta’kidlash, uni shu fraza (gap) ichidagi boshqa sintagmalardan ajratish uchun xizmat qiladigan fonetik vositadir”.
Mana shu qoidaga asoslanib quyidagi gaplarni sintagmalarga ajratib ko‘raylik:
1. “Ergash shoir qahramonlarning taqdiri xalq bilan bog‘liq ekanligini o‘zining Go‘ro‘g‘li haqidagi termalarida juda yorqin ifodalagan”. a) “Ergash shoir qahramonlarning taqdiri”; b) “xalq bilan bog‘liq ekanligini”; v) “o‘zining Go‘ro‘g‘li haqidagi termalarida”; g) “juda yorqin ifodalagan”.
2. “Ergash shoirdagi hofiza quvvatining kuchliligi kishini hayratga soladi”
a) “Ergash shoirdagi hofiza quvvatining kuchliligi”; b) “kishini hayratga soladi”.
Dastlabki gapdagi sintagmalardan birinchisi alohida urg‘u (sintagma urg‘usi) bilan yakunlangan bo‘lib, uning fonetik tabiati quyidagi belgilarga ega: sintagma oxiridagi “taqdiri” so‘zining so‘nggi bo‘g‘ini ochiq bo‘g‘in bo‘lib, bu bo‘g ‘indagi “i” unlisi cho‘ziq talaffuz qilinmoqda, tovush toni ko‘tarilgan, kuchi esa intensivlashgan (zarb belgisi)shu sintagmaning m a’nosini alohida ta’kidlash lozimligidan dalolat beradi. Sintagma urg‘usidan keyin kelgan qisqa pauza birinchi va ikkinchi sintagmalami bir-biridan ajratish vazifalarini bajargan. Kuzatilgan maqsadga ko‘ra, sintagma urg‘usining o‘mi o‘zgartirilishi ham mumkin. Bunday holatda sintagma urg‘usining o‘mi o‘zgartirilishi bilan gapning mazmunida ham o‘zgarish sodir bo‘ladi.
Qiyoslang:
Ega kesim
1. Bu olivjanob inson / Muhammadning ustozidir.
Ega aniqlovchi kesim
2. Bu / oliyjanob inson Muhammadning / ustozidir.
Birinchi gapda ustoz oliyjanob, ikkinchi gapda esa Muhammad oliyjanob ekanligi anglashiladi. Sintagma urg‘usidan keyin ba’zan vergul qo‘yiladi, ba’zan qo‘yilmasligi ham mumkin.
Ifodali o‘qishda sintagma urg‘usining o‘mini to‘g‘ri belgilamaslik - gapning mazmuni va ifodali nutqqa jiddiy putur yetkazadi.
Sintagma urg‘usining ahamiyati shundaki, u pauza, so‘z yoki jumlalaming bo‘linib-bo‘linib, tez yoki sekin o‘qilishi, ovozning ko‘tarilishi yoki pasayishi kabi intonatsiya vositalarining reallashuviga imkon beradi.

Download 176,39 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish