O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi

5.4.Manzil belgilash usuli

Manzil belgilash usuli tushunchasi ostida operand manzilini yoki komanda kodidagi operatsiya natijasining manzilini kodlashtirish tushuniladi.

Aksariyat hollarda MP komandasining kodini quyidagicha tasavvur etish mumkin:

O 1 2 … N

pK OMM OMM OMM bunda, OpK - operatsiya kodi;

1OMM - birinchi operand manzilining maydoni;

2OMM - ikkinchi operand manzilining maydoni;

NMM - natija manzilining maydoni;

OpKdan tashqari boshqa mustaqil maydonlarning mavjud bo‘lishi muayyan komanda tomonidan va MP turi bilan belgilanadi. Operandlar manzillari maydonlari hamda natija manzilining maydonidagi axborot muayyan komanda ichida qo‘llaniladigan manzil belgilashning ma’lum usuli bilan belgilanadi.

MPlarning bugungi modellarida qo‘llaniladigan manzil belgilashning keng tarqalgan usullari jumlasiga quyidagi usullar kiradi:

registrli manzil belgilash. Bunda operand registr ichida bo‘ladi. Registr manzili esa operatsiya kodi tarkibiga kiritilgan. Komanda ichida manzil maydoni bo‘lmaydi; to‘g‘ridan-to‘g‘ri manzil belgilash. Bunda operandning jismoniy manzili

tegishli manzil maydonida joylashadi;

bevosita manzil belgilash. Bunda operandning bevosita qiymati tegishli

manzil maydonida joylashadi; bilvosita manzil belgilash. Bunda operandning jismoniy manzili DP (Data Pointer) bilvosita manzil registri ichida joylashadi. Registr manzili esa operatsiya kodi tarkibiga kiritilgan. Komanda ichida manzil maydoni yo‘q. DP sifatida umummaqsadli registrlar yoki maxsus manzil registri chiqishi mumkin;

bilvosita avtoinkrement/avtodekrement manzil belgilash.

Muayyan protsessor, manzil belgilashning qaysi usullari unda joriy etilganligiga bog‘liq holda, u yoki bu manzil registrlariga ega bo‘ladi. Manzil belgilashning usullari qanchalik murakkab bo‘lsa, operand manzilining hisoblab chiqarilishi uchun shuncha ko‘p vaqt talab qilinadi. Mikroprotsessorlar arxitekturasi rivojining bugungi yo‘nalishlaridan biri - joiz komandalar sonining qisqartirilishi orqali har qanday komandaning bitta mashina sikli davomida bajarilishiga erishishga asoslanadi. Bunday protsessorlar RISC- protsessorlar (Reduced Instruction Set Computer) deb ataladi. Bunday qurilmaga misol tariqasida Motorola firmasining PowerPC mikroprotsessorini keltirish mumkin.

Kiritish-chiqarish tizimi tarkibida bir qator funksional jihatdan nihoyasiga yetkazilgan qurilmalarni ham ko‘rsatib o‘tish mumkin. Bunday qurilmalar tizimning yagona magistraliga bevosita ulanadigan modullar sifatida tashkillashtiriladi. Oddiy holatda ushbu modullar MzPga ulanadigan bufer registrlar - kiritish-chiqarish portlari sanaladi. Portlar blokida mavjud dasturiy boshqariladigan yanada murakkab kichik kiritish-chiqarish tizimlari tashqi adapterlar nomini olgan. Kiritish-chiqarish vositalari maxsus tashqi jihozlarni boshqarish va kiritish-chiqarishga oid o‘ziga xos vazifalarni amalga oshirish uchun mo‘ljallangan bo‘lsa - tashqi kontrollerlar deb ataladi. Bugungi kunda o‘zining xotirasida saqlanadigan o‘z dasturi bo‘yicha ishlaydigan, umuman olganda alohida mikroprotsessor tizimi sifatida ko‘riladigan kiritish-chiqarish soprotsessorlari - tashqi kiritish-chiqarish qurilmalari bilan axborot almashinuvchi zamonaviy vositalarning eng murakkab turlaridan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Bunday tizimga misol tariqasida Analog Devices firmasining mahsuloti, mikroprotsessor tizimini o‘zgaruvchan tok bilan ishlovchi yuritmani boshqaradigan ventilli o‘zgartirgich bilan ulash uchun mo‘ljallangan ADMC-200 vektorli soprotsessorni keltirish mumkin. Ushbu soprotsessor o‘z ichiga qator kanallar, o‘zgaruvchan tok bilan ishlaydigan sinxron va asinxron dvigatelni vektorli boshqarish algoritmini amalga oshirish uchun zarur bo‘ladigan Park-Klark vektorli o‘zgarishlarni vujudga keltiruvchi murakkab qurilma va bloklarni mujassam etadi.