O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3.3. Diplomatik korpus va uning xodimlarining huquqiy maqomi 

---

 
23 
 
Xorijdagi  diplomatik  vakolatxonalarning  normal  faoliyat  ko’rsatishi 
uchun  dastlabki  eng  muhim  shartlardan  biri  mazkur  vakolatxona  hududi  va 
binosining  daxlsizligi,  vakolatxona  diplomatik  xodimlari  uchun  diplomatik 
immunitetga  zga  bo’lishdir.  Mazkur  huquqiy  qoidalar  xalqaro  huquqda  umum 
qabul  qilingan  bo’lib,  vakolatxona  binosining  daxlsizligi  va  diplomatik 
immunitetini  paymol  qilish,  xalqaro  huquq  me’yorlari  va  davlatlarning 
suverenlik  huquqining  qo’pol  buzilishi  hisoblanadi.  Buning  uchun  odatda 
davlatlar  bunday  qoidabuzarlikka  nisbatan  juda  keskin  munosabat  bildiradilar. 
Shunga  qaramay  hozirgi  paytda  ham  bunday  holatlar  bir-biriga  qarshi  bo’lgan 
davlatlar  o’rtasida  sodir  bo’lib  turibdi.  Bunday  hollarda  mazkur  fakt  sodir 
bo’lgan  davlat  hukumati  ro’y  bergan  noxush  voqea  qanchalik  nomaqbulligi, 
unga umuman yo’l qo’yish kerak emasligini to’la idrok etadilar va unga tegishli 
baho  beradilar.  Odatda  mazkur  davlat  hukumati  sodir  bo’lgan  noxush  holat 
bo’yicha tegishli davlat hukumatiga kechiktirmay xabar etadilar va aybdorlarni 
topish  va  ularga  nisbatan  tegishli  jazo  choralar  ko’rish  haqida  ularni 
ishontiradilar.  Agar  ana  shu  tadbirlar  amalga  oshirilmasa  yoki  bu  vakolatxona 
yopilishi  va  ikki  davlat  o’rtasidagi  diplomatik  munosabatlar  to’xtatilishi 
mumkin.  Bino  daxlsizligi  va  diplomatik  immunitetni  saqlamasdan  hech  bir 
diplomatik vakolatxona normal faoliyat ko’rsata olmaydi.  
Diplomatik munosabatlar haqidagi Vena konvenstiyasining 22-moddasida 
shunday  deyiladi:  "Vakolatxona  binosi  daxlsizdir.  Vakolatxona  joylashgan 
davlat  boshliqlari  bu  binoga  faqat  vakolatxona  rahbarining  roziligi  bilangina 
kirishlari  mumkin".  Konvenstiyaning  29-moddasi  quyidagicha:  "Diplomatik 
agentning  shaxsi  daxlsizdir.  Uni  xibsga  olish  u  yoki  bu  tarzda  ushlash  xalqaro 
huquqning buzilishi demakdir. U faoliyat ko’rsatayotan davlat diplomatik agent 
shaxsiga  nisbatan  har  qanday  hurmatsizlik,  uning  ozodligi  va  obro’siga  putur 
etkazuvchi  har  qanday  holatlarni  oldini  olish  lozim.  Bundan  tashqari,  har  bir 
diplomatik  vakolatxona  o’z  hukumati  bilan  shifrlangan  maxsus  aloqa  turi 
vositasida  bog’lanishi  va  tekshirilishi  mumkin  bo’lmagan  diplomatik  pochta 
olish huquqiga ega.  

---

 
24