O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti mavzu : bachadon

БАЧАДОННИНГ ҚОН БИЛАН ТАЪМИНЛАНИШИ

Bachadonning hayz tciklidagi o’zgarishi. Bacha-donning shilliq iardasida menstruatciya bilan bog’liq

ravishda yuz beradigan davriy o’zgarishlar 3 ga bo’linadi: 1 - menst-ruatciya (h a y z) oldi davri, 2-menstruatciya davri, 3-m e n str u a tc i ya d a n so’nggi davr. Bu davrlar bir-biri-dan keskin

chegaralanmagan holda ro’y beradi.

Menstruatciya oldi davri (yoki sekretor) funktcional davr deb ham tcomlanadi. Bunda bachadon

homila qabul qilishga tayyorla-nadi. Bu vaqtda tuxumdonda etilgan follikul ovulyatciyaga uchray-di

va qoldiqlaridan progesteron ishlab chiqaruvchi sariq tana hosil bo’ladi. Progesteron gormoni ta’sirida

bachadon bezlari kattalashadi, cho’ziladi, egri-bugri ko’rinishga ega bo’ladi va hat-to tarmoqlanib

ketadi. Bez hujayralari shishadi, sekret chiqara boshlaydi. Xususiy plastinka o’sadi va shilliq parda

qalinligi 5-6 mm ga etadi (tinch holatda 1-2 mm qalinlikka ega). Qon tomirlar kengayib, qon bilan

to’lib ketadi. SHilliq pardani gli kogen miqdori oshadi, chiqayotgan shilliq quyuqlashadi. SHil-liq

parda stromasining hujayralarida glikogen parchalari, yog’ tomchilari paydo bo’ladi, ularning orasida

tuxumdon va urug’ -donning interstitcial hujayralariga o’xshash-detcidual hujay-ralar

differentciallashadi.

Agar urug’lanish bo’lsa, unda funktcional, ya’ni menstruatciya oldi davri 6-8 hafta davom etadi, bu

bilan yo’ldoshning taraq-qiyotiga imkon beradi.

Menstruatciya davri endometriyning qon bilan ta’min-la.nishidagi muhim o’zgarishlari bilan birga

ro’y beradi. Menst-rchuatciya oldi davrining oxiriga kelib, ya’ni ovulyatciyadan 13-14

kundan so’ng sariqlik tana atrofiyaga uchraydi (aks taraqqiyot davriga o’tadi) va qonga progesteron

gormonini ajratish to’xtay-di. Bu esa spiralsimon arteriyalarning siqilishiga (spazmiga) olib keladi.

Natijada, endometriyning yuza qavatiga qon keli-shi birdan keskin kamayadi. SHu vaqtning o’zida

endometriyning bazal qavati qon bilan mo’l ta’minlanib qolaveradi. Endometriy

funktcional qavatining qon bilan ta’minlanishining buzilishi, uni nekrotik o’zgarishlarga olib keladi

va pirovardida funktcya-onal qavat parchalanadi. Uzoq spazmdan keyin spiralsimon arte-riyalar yana

kengayadi va endometriyning funktcional qavatiga qon kelishi ko’payadi. Bunda qisman qon tomirlar

yoriladi, qon oqadi, bunga esa parchalangan epiteliy va biriktiruvchi to’qima hujayralari aralashib

ketadi. Menstrual qon ivimaydi, normaa menstruatciyada o’rtacha 40 -50 ml qon yo’qoladi.

Menstruatciya uch, kundan besh kungacha davom ztadi.