O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

 
                     Epidemik jarayonning namoyon bo’lishi 
 
Epidemik  jarayon  yuqumli  kasalliklar  bilan  kasallanish  ko’rinishlarida 
namoyon bo’ladi. Kasallanish turli darajada va hududlar bo’yicha, aholining turli 
guruhlari va vaqt mobaynida taqsimlanishining o’ziga xosligi bilan ifodalanadi. 
Yuqumli  kasalliklar  bilan  kasallanish  darajasini  baholashda  epidemik  va 
ekzotik  kasallanish  degan  tushunchalar  ham  qo’llaniladi.  Yuqumli  kasalliklarning 
vaqt  bo’yicha  taqsimlanishida  ko’p  yillik  va  yil  mobaynida  o’zgarishlari  hisobga 
olinadi. 
Kasallanishning  bir  qator  yillar  davomida  raqamlar  bilan  ifodalanishi  ko’p 
yillik  o’zgarish  deb  ataladi.  Kasallanish  darajasining  ko’p  yillik  o’zgarishi  uchta 
guruh sabablar ta’siri ostida bo’ladi. Birinchi guruhga epidemik jarayonga doimiy 
ta’sir  o’tkazuvchi  sabablar  kiritilgan  bo’lib,  bu  ta’sir  natijasida  ko’p  yillik 
epidemik tendensiya shakllanadi. Bu tendensiya o’sish, pasayish va bir xilda turish 

---

 
18 
tarzida namoyon bo’ladi. 
Ikkinchi guruhga davriy ravishda ta’sir o’tkazuvchi va epidemik jarayonning 
doimiy ravishda takrorlanib turuvchi tebranishini ta’minlovchi sabablar kiradi. 
Uchinchi  guruh  sabablar  epidemik  jarayonning  tasodifan  o’zgarishini 
ta’minlovchi  tasodifiy  sabablardir.  Yuqumli  kasalliklarning  bir  yil  mobaynida 
ifodalanishi  kasallikning  yil  mobaynida  o’zgarishi  deyiladi.  Kasallikning  yil 
mobaynida ko’p yillik o’zgarishi kabi tebranib turishi doimiy faol ta’sir qiluvchi: 
davriy faollashib turishi, epizotik ta’sir qiluvchi sabablar tufayli sodir bo’ladi. Yil 
mobaynida  doimiy  ta’sir  qiluvchi  sabablar  yil  mobaynidagi  kasallikni  keltirib 
chiqaradi.  Yilning  aynan  bir  faslida  davriy  ravishda  ta’sir  qiluvchi  sabablar 
mavsumiy  kasallanishni  keltirib  chiqaradi.  Tasodifan  ta’sir  qiluvchi  sabablar 
kasallikning birdan ko’payib ketishiga sabab bo’ladi. Kasallik aynan bir hududda, 
aholining  turli  guruhlari  orasida  bir  xil  tarqalmaydi.  Har  xil  yoshdagi  va  har  xil 
kasbdagi kishilar orasida kasallanish ko’rsatkichlari har xil bo’ladi. 
Bu  aholining  turli  guruhlari  orasida  kasallanish  xavfining  turli  darajada 
bo’lishi, ya’ni kasallikka moyillikning turli darajada bo’lishi bilan ifodalanadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
19