O‘zbеkiston rеspublikasi

1.2. Ijtimoiy yordam tatbiq qilinadigan
aholi toifasi
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza
qilish vazirligi davlatimizning kuchli ijtimoiy himoya siyosatiga amal
qilgan holda, «O‘zbekiston Respublikasi aholisining 2010-yilgacha
davrga mo‘ljallangan ijtimoiy himoyasi yagona tizimini yaratish konsepsiyasi
»ni ishlab chiqdi.
Bu konsepsiyada davlatning ijtimoiy siyosatini amalga oshirish
uchun yagona yo‘l ishlab chiqish va turli davlat idoralari va jamoat
tashkilotlarini kuchlarini birlashtirish lozimligi ta’kidlab o‘tilgan. Unda
ijtimoiy himoyaning mavjud usullarini, ularni moliyaviy ta’minlash
manbalarini tubdan o‘zgartirish, bu muammolarni faqat davlat
mablag‘lari hisobiga hal qilmay, balki xayriya va jamoat mablag‘larini
ham jalb qilish zarurligi kabi qoidalar asosiy o‘rin olgan.
Aholini ijtimoiy himoyalash masalalari ijtimoiy ta’minot organlari
bilan birga Mehnat, Moliya, Sog‘liqni saqlash, Aloqa vazirliklari,
Pensiya Jamg‘armasiga hamda jamoat tashkilotlari bo‘lgan Ko‘zi ojiz7
lar, Kar-soqovlar, Nogironlar, Qizil Yarimoy jamiyatlari, «Mehribonlik
», «Bolalar», «Navro‘z», «Sog‘lom avlod uchun» kabi xayriya
jamg‘armalariga ham yuklatilgandir.
Hozirgi sharoitda aholining ijtimoiy himoya turlari kengayib, uning
qo‘llanish asoslarini tubdan o‘zgartirish talab qilinayotgan bir paytda
xizmat ko‘rsatilayotgan aholi soni va sarflanayotgan mablag‘ miqdori
jihatidan pensiya ta’minoti aholini ijtimoiy himoyalashda asosiy o‘rinni
egallaydi.
1993-yil 3-sentabrda Oliy Majlis tomonidan O‘zbekiston Respublikasining
«Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi
Qonuni qabul qilinib, 1994-yil 1-iyuldan respublika hududida kuchga
kirdi.
Qonunga asosan, faqat ish staji mavjud bo‘lgan shaxslargagina
pensiyalar tayinlanishi belgilangan. Bu pensiyalar yoshga doir, nogironlik
va boquvchisini yo‘qotganlik pensiyalaridir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov o‘zining Oliy
Majlisning 1999-yil aprelda so‘zlagan nutqida kelgusida ijtimoiy himoyani
aniq toifa kishilariga qaratilishini kuchaytirish kerakligi haqida gapirib
o‘tdi. Bundan shu xulosa kelib chiqadiki, ijtimoiy ta’minot tizimida
qo‘llanilayotgan hozirgi qonunlarimizni ham qaytadan ishlab chiqish
zaruriyati tug‘ildi. O‘zbekiston Respublikasi «Fuqarolarning davlat
pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi Qonunda belgilangan pensiya yoshi
Xalqaro Mehnat Tashkilotining «Nogironlik, qarilik va boquvchisini
yo‘qotganlik bo‘yicha nafaqalar to‘g‘risida»gi Konvensiyada ko‘zda
tutilganidan 5 va 10 yil kamdir.
Bundan tashqari ish sharoiti zararli va og‘ir bo‘lgan xodimlar,
teatr, sirk va boshqa tomosha muassasalarining artistlari, aviatsiya,
maorif, sog‘liqni saqlash, qishloq xo‘jaligi, urush nogironlari, ko‘p
bolali onalar va boshqa ayrim toifaga tegishli fuqarolar yoshga doir
pensiyani bundan ham ilgariroq olish huquqiga ega bo‘ladilar.