O’zbekiston tarixi 7-sinf

Yangi mavzu: Kichik ma’ruza.
Xoqonlikning tashkil topishi. VI asr o‘rtalarida Oltoy va anubiy Sibirda yashagan turkiy qabilalarni birlashtirgan yangi davlat vujudga keldi. Bu davlat tarixga Turk xoqonligi nomi bilan kirgan. Uning asoschisi Bumin edi. 552-yilda Bumin “xoqon” deb e’lon qilindi.Oltoy xoqonlikning markazi qilib belgilanadi. Turklarning g‘arbga tomon yurishlariga Istami boshchilik qiladi. Unga “Yab g‘u xoqon” degan unvon beriladi. Tez orada Yettisuv va Shar qiy Turkistonga tutashgan yurtlarda yashovchi turkiy qabilalar bo‘y sundiriladi. 555-yildayoq turklar Sirdaryo va Orol dengizi bo‘ylarigacha cho‘zilgan keng o‘lkalarni egallaydilar. Xoqonlik che garasi eftallar davlati hududlariga tutashib ketgan. Natijada eftallar davlatining shimo liy hududlari xavf ostida qoldi. Bunday qulay vaziyatdan foyda langan sosoniylar Toxariston va Chag‘oniyonni eftallardan tortib xoqonlikni eron, so‘ngra Vizantiya bilan yaqinlashtiradi. Uzoq vaqt eftallar tazyiqida yashagan sosoniylar bu davlatning tamomila barbod bo‘lishidan manfaatdor edi. Xusrav I Anu shervon (531–579) tashabbusi bilan yuzaga kelgan o‘zaro har biy ittifoq eron shohining stamiga kuyov bo‘lishi orqali yanada mustahkamlanadi. Eron askarlarining Balxga hujumi ko‘magida turklar. Sir daryodan o‘tib, Zarafshon vodiysiga kirib boradilar. Ular Samarqand, Kesh va Nax shabni egallab, Buxoroga yaqin lasha dilar. Sak kiz kun davom etgan shiddatli jangda eftalar qo‘ shini yengiladi.
Shunday qilib, janubdan eron sosoniy laridan, shimoldan esa Turk xoqonligidan 563–567-yillarda zarbaga uchragan VI asr o’rtalarida Oltoy va Janubiy Sibirda yashagan turkiy qabilalarni birlashtirgan yangi davlat vujudga keldi. Bu davlat tarixga Turk xoqonligi nomi bilan kirgan. Uning asoschisi Bumin edi. 552-yilda Bumin ”xoqon” deb e’lon qilindi. Turklarning G’arbga tomon yurishlariga Istami boshchilik qildi. Eron askarlarining Balxga hujumi ko’magida turklar 563-yilda Eftallar davlati yerlariga bostirib kiradilar. Uzoq davom atgan jangdan so’ng eftallar chekinishga majbur bo’ladilar. Bo’ysundirilgan hududlarni mahalliy hokimlar orqali boshqaruv tartibi xonlikni tobora zaiflashtira brogan. Turk xoqonligi VI asrning 80-yilarida ikkiga: Sharqiy turk xoqonligi va G’arbiy turk xoqonligiga bo’linib ketadi.